بررسی مقوله فعل ازدیدگاه سرنمونی و براساس معیارهای معنایی گیون: هر فعل یک مقوله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشکدة ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکدة ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

نظریه سرنمون با نگاهی شناختی تعریف نوینی از مقوله‌ و اعضای آن ارائه کرده است. در این نظریه، سرنمون‌ها روشن‌ترین اعضای هر مقوله هستند که نسبت به بقیة اعضا مرکزی‌ترند و دیگر اعضا درجاتی از مشخّصه‌های سرنمونی را از خود نشان می‌دهند. گیون ازجمله زبان­شناسانی است که مقوله‌های زبانی را براساس این نظریه تعریف کرده است. در پژوهش حاضر (77) فعل براساس معیار‌های معنایی گیون در تعیین فعل سرنمون در دسته‌های سرنمون، غیر سرنمون و حاشیه‌ای طبقه‌بندی شدند. داده‌های فعلی از کتاب واژگان پایة فارسی از زبان کودکان ایرانی و مثال‌های ارائه­شدة گیون به­دست آمدند؛ افزون بر این، نگارندگان ‌با استفاده از ارزش‌گذاری معیارهای معنایی به ترسیم فضایی فعل‌های مختلف پرداختند. ترسیم‌های فضایی امکان مقایسة دقیق‌تر و ملموس‌تر فعل‌ها را ازنظر سرنمونی فراهم می‌آورند. درپایان، ترسیم‌های فضایی فعل دادن به­مثابة یک فعل سرنمون در بافت‌های مختلف ارائه شد. بررسی و مقایسة ترسیم‌های فضایی متنوّع فعل دادن نشان دادند نمی‌توان فعلی را به­طور مطلق سرنمونی دانست، زیرا شرکت‌کننده‌ها با درجات انتزاع مختلف جایگاه فعل را در هر معیار تغییر می‌دهند. براساس این، می‌توان هر فعل را مقوله­ای دانست که اعضای بی‌شمار آن بافت‌هایی هستند که فعل در آن‌ها ظاهر می‌شود و این شرکت‌کننده‌های فعل هستند که می‌توانند در هر معیار فعل را سرنمون کنند یا از سرنمون دور کنند.
 

کلیدواژه‌ها


رضایی، والی (1395). مصدر، اسم مصدر و حاصل مصدر از دیدگاه سرنمون رده‌شناختی. پژوهش‌های زبانشناسی، 8 (1)، 1-16.
ساسانی، فرهاد (1380). آیا مقولات واژگانی برچسب‌های ثابتی دارند؟ پیوستارنگری کیهانی. مجلّة زبان­شناسی، 16 (2)، 72-102.
کریمی، امین؛ والی رضایی و رضوان متولیان نائینی (1397). صفت­سازی و صفت­زدایی در زبان فارسی ازدیدگاه سرنمون رده­شناختی. مطالعات زبان­ها و گویش­های غرب ایران، 6 (20)، 91-107.
نعمت‌زاده، شهین؛ محمد دادرس؛ مهدی دستجردی کاظمی و محرم منصوری­زاده (1390). واژگان پایه فارسی از زبان کودکان ایرانی. تهران: مدرسه.
References
Berlin, B. & P. Kay (1969). Basic color terms: Their university and evolution. California UP.
Chomsky, N. (1966). Cartesian Linguistics: Chapter in the Historz of Rationalist Thought. Harper and Row.
Croft, W. (1990). Possible verbs and the structure of events. In meanings and Prototypes. In: S.Tsohatzidis (Ed.), Studies in Linguistic Categorization, (pp. 48-73). London/ New York: Routledge.
Frege, G. (2004). "Discreteness". In: B. Aarts, D. Denison, E. Keizer & G. PopovaA (Eds.), Fuzzy Grammar: a reader. 33: New York: Oxford University Press.
Givón, T. (1986). “Prototypes: Between Plato and Wittgenstein”. In: Colette G. Craig (ed.), Noun classes and categorizations )1), 77-102: John Benjamins Publishing Company
------------ (2001). Syntax: an introduction (Vol. 1): John Benjamins Publishing.
Hopper, P. J., & S. A. Thompson (1984). The discourse basis for lexical categories in universal grammar. Language, 60 (4), 703-752.
Lakoff, G. (1973). Hedges: A study in meaning criteria and the logic of fuzzy concepts. Journal of philosophical logic, 2 (4), 458-508.
------------- (1982). Categories and cognitive models: Cognitive Science Program. Institute of Cognitive Studies: University of California at Berkeley.
------------- (1987). Women, fire, and dangerous things: University of Chicago press.
Langacker, R. W. (1987). “Nouns and verbs”. Language, 53-94.
-------------------- (2000). Grammar and Conceptualization (Cognitive Linguistics Research). Berlin - New York: Mouton de Gruyter.
-------------------- (2008). Cognitive grammar: A basic introduction. Oxford University Press.
Rosch, E. H. (1973). On the internal structure of perceptual and semantic categories. Cognitive development and acquisition of language, 111-144: Elsevier.
---------------- (1975). Cognitive representations of semantic categories. Journal of experimental psychology: General, 104    (3), 192.
---------------- & B. B. Lloyd (Eds.). (1978). Cognition and categorization. Oxford, England: Lawrence Erlbaum.
Russell, B. (1923). Vagueness. The Australasian Journal of Psychology and Philosophy, 1 (2), 84-92.
Taylor, J. R. (2003). Linguistic categorization. Oxford University Press.
-------------- (2004). grammatical categories. In: B. Aarts, D. Denison, E. Keizer & G. Popva (Eds.), Fuzzy Grammar: a reader, (pp. 293-308). New York: Oxford University Press.
Wierzbicka, A. (1990).Prototypes Save: On the Uses and Abuses of the Notion of Prototype. In:S.Tsohatzidis, Savas (Ed.). Studies in Linguistic Categorization, (pp. 403-437). London/ New York: Routledge.
Wittgenstein, L (1963). Philosophical Investigations. Translated by GEM Anscombe. [A Reprint of the English Translation Contained in the Polyglot Edition of 1958.]: Basil Blackwell.