بررسی مفهوم‌سازی‌ نیروهای ذهنی انسان در مرزبان‌نامه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشیار، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر مفهوم­پردازی نیروهای ذهنی انسان در مرزبان­نامه را بررسی کرده است. این بررسی به روش توصیفی- تحلیلی و به­صورت کتابخانه­ای انجام شده است. بر اساس یافته­های پژوهش، در مرزبان‌نامه مفهوم‌سازی نیروهای ذهنی به­طور ­عمده بر بنیاد حوزه‌های مبدأ انسان، شیء و ماده، پدیده­های طبیعی، ظرف و حیوان انجام پذیرفته است؛ همچنین از (58) استعارۀ مورد بررسی، بیشترین استعاره در حوزۀ مبدأ انسان بوده است. چنین می­نماید که شناخته­شده­بودن اعتبار و اهمّیت انسان، سبب شده که از رهگذر انتقال ویژگی­ها و خصوصیات انسانی به نیروهای ذهنی، بر نقش این نیروها به­مثابۀ عناصر مهمّی تأکید ویژه شود؛ همچنین در همۀ موارد، نگاشت از ساختار عینی به ساختار ذهنی صورت پذیرفته است و بدین روش ویژگی­ها و خصوصیات حوزۀ مفهومی عینی به­مثابۀ حوزۀ مبدأ قرار گرفته و شناخت از حوزۀ مفهومی ذهنی و انتزاعی حاصل شده است.
 

کلیدواژه‌ها


اسپرهم، داوود و سمیه تصدیقی (1397). استعارۀ شناختی عشق در مثنوی مولانا. متن­پژوهی ادبی، 22 (76)، 87-114.
بارانی، محمد؛ مریم خلیلی جهان­تیغ و محمد حکیمی­فر (1395). کاربرد استعارۀ مفهومی در قصاید ناصرخسرو. پژوهشنامۀ ادب غنایی، 14 (27)، 41-62.
بهار، محمدتقی (1369). سبک­شناسی. 3 جلد، تهران: امیرکبیر.
پانتر، دیوید (1394). استعاره. مترجم: محمدمهدی مقیمی­زاده، تهران: نشر علم.
خطیب­رهبر، خلیل (1384). مقدّمه بر مرزبان­نامه. تهران: صفی­علیشاه.
روشن، بلقیس و لیلا اردبیلی (1392). مقدمه­ای بر معناشناسی شناختی. تهران: نشر علم.
زرقانی، سیدمهدی و مریم آیاد (1393). تطوّر استعارۀ عشق از سنایی تا مولانا. ادبیات عرفانی، 6 (11)، 43-80.
سراج، اشرف و بهروز محمودی بختیاری (1397). استعاره­های هستی­شناختی در شاهنامۀ فردوسی از دیدگاه زبان­شناسی شناختی. پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، 7 (2)،75-95.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1372). صور خیال در شعر فارسی. تهران: نشر آگه.
شمیسا، سیروس (1376). بیان. تهران: فردوسی.
صبوری، نرجس بانو و آسیه ذبیح­نیا عمران (1397). بررسی مفهوم­سازی­های چشم در غزلیات حافظ از دیدگاه شناختی. پژوهشنامۀ نقد ادبی و بلاغت، 7 (2)، 115-134.
صفا، ذبیح­الله (1366)، تاریخ ادبیات در ایران.5 جلد، تهران: فردوس.
صفوی، کوروش (1387). درآمدی بر معنی­شناسی. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
عباسی، زهرا (1397). استعارۀ مفهومی عشق و خوشه­های معنایی مرتبط با آن در تذکرة الاولیای عطار. پژوهش‌های ادب عرفانی، 12 (37)، 117-146.
ماندعلی، آرزو؛ جواد غلامعلی­زاده و فائزه عرب یوسف­آبادی (1396). بررسی تطبیقی استعارۀ عشق در اشعار ابن فارض و سلطان ولد. پژوهشنامۀ ادب غنایی، 15 (29)، 193-210.
نی­مایر، سوزان (1390). از ته قلب: بررسی­های مجاز و استعاری، مترجم: تینا امراللهی. استعاره و مجاز با رویکردی شناختی، مترجم: فرزان سجودی و همکاران، تهران: نقش­جهان.
وراوینی، سعدالدّین (1384). مرزبان­نامه. به­کوشش خلیل خطیب­رهبر، تهران: صفی­علیشاه.
ولی­زاده پاشا، لیلا؛ محبوبه مباشری و شیرین پورابراهیم (1397). مفهوم­سازی عشق در غزلیات شمس و بررسی آن با مضامین قرآنی از دیدگاه معنی­شناسی. پژوهش­های ادب عرفانی، 12 (2)، 1-35.
ویسی حصار، رحمان؛ منوچهر توانگر و والی رضایی (1392). پنج کلان­الگوی استعاری در رباعیات اصیل خیام. زبان­شناسی تطبیقی، 3 (6)، 89-104.
هاوکس، ترنس (1380). استعاره. مترجم: فرزانه طاهری، تهران: نشر مرکز.
همایی، جلال­الدّین (1370). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: توس.
References
Evans, V. & M. Green (2006). Cognitive Linguistics an Introduction. Edinburg: Edinburg University Press.
Grady, J. (1997). Foundations of Meaning: Primary Metaphors and Primary Scenes. Doctoral Thesis, University of California, Berkeley.
Johnson, M. & T. Rohrer (2007). We Are Live Creatures. Body, Language and Mind, (pp. 17-54). Berlin/ NewYork: Mouton de Gruyter.
Kövecses, Z. (2010). Metaphor, A Practical Introduction. Oxford: Oxford University Press.
Lakoff, G. & M. Johnson (1980). Metaphors We Live by. Chicago: Chicago University Press.
------------ (1993). The Contemporary Theory of Metaphor. In: A. Ortony (Ed.), Metaphor and Thought, (pp. 202-205). Cambridge: Cambridge University Press.
Ortony, A. & L. Fainsilber (1989). The Role of Metaphors in Descriptions of Emotions. In: Y. Wilks (Ed.), Theoretical Issues in Natural Language Processing, (pp. 181-184). Hilsdale, NJ: Erlbaum.
Sweetser, E. (1990). From Etymology to Pragmatics, Metaphorical and cultural aspects of Semantics Structure.Cambridge & NewYork, Cambridge Universit Press.
Winter, B. (2019). Sensory Linguistics, Language, Perception and Metaphor. Amsterdam/ philadephia:John Benjamin Publishing Company.
Yu, N. (2009). The Chinese Heart in a Cognitive Perspective. Berlin/ NewYork: Mouton de Gruyter.