چندمعنایی فعل‌های «xesen» «انداختن» و «kæften» «افتادن» در کردی ایلامی از منظر معناشناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تخصصی زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام، ایلام، ایران

2 استاد گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد ایلام، ایلام، ایران

چکیده

پدیدۀ چندمعنایی به ظرفیت واژه­ها در برخورداری از معانی مختلف مربوط می­شود. هدف از پژوهش حاضر، بررسی چندمعنایی فعل «xesen» «انداختن»  و همچنین جفت لازم  «kæften» «افتادن» با بهره­گیری از رویکرد معناشناسی شناختی است. رویکرد شناختی، زبان را به­عنوان پدیده­ای ذهنی معرفی می­کند. جهت تحلیل چندمعنایی فعل «xesen» از نظریه­های مقوله­بندی، طرحواره­های تصویری و استعاره در رویکرد شناختی بهره گرفته شده‌ است. داده­های پژوهش از طریق مشاهده، مصاحبه و ثبت و ضبط گفتار روزمرۀ سخنگویان کردی ایلامی گردآوری شد. یافته­ها نشان داد که فعل«xesen» علاوه بر قالب مرکزی «انداختن، فرونهادن»، قالب­های معنایی «تقلیل دادن»، «تحقیر کردن»، «جابه­جا کردن»، «قرار دادن» و «پرتاب کردن» را نیز داراست. یافته­ها همچنین نشان داد که فعل «kæften»، جفت لازم تمام معانی فعل «xesen» نیست. سخنگویان بر اساس نگرشی که نسبت به پدیده­ها دارند و همچنین با بهره­گیری از تجربه­های عینی خود، مفاهیم انتزاعی مربوط به این افعال را در قالب سه طرحوارۀ حجمی، حرکتی و قدرتی، مفهوم‌سازی می­کنند. با توجه به ماهیت معنایی فعل­های  «xesen»  و «kæften» طرحواره‌های حرکتی، بسامد وقوع بالاتری دارد. چندمعنایی این دو فعل در کردی ایلامی پدیده­ای نظام­مند و قابل توضیح با بهره‌گیری از طرحواره­های شناختی است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Polysemy of the Verbs “xesen” “to drop” and “kæften” “to fall” in Ilami Kurdish: a Cognitive Semantics Approach

نویسندگان [English]

  • Ameneh Karimi 1
  • Gholam Hossein Karimi doostan 2
  • Habib Gowhari 3
1 Corresponding Author, Ph.D. of Linguistics, Ilam Branch, Islamic Azad University, Ilam, Iran
2 Professor of Linguistics, Department of Linguistics, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Linguistics, Department of Linguistics, Ilam Branch, Islamic Azad University, Ilam, Iran
چکیده [English]

This study aims to investigate the polysemy of the Ilami Kurdish verbs “xesen” “to drop” and “kæften” “to fall” in light of cognitive semantics theory. Categorization, image, schema, and metaphor are used to analyze the polysemy of the verbs “xesen” and “kæften”. The data is collected from native speakers of Ilami Kurish through observation and interview. The findings show that the different meanings of the verb “xesen” and “kæften” have special semantic frames including “to fall”, “to decrease”, “to humiliate”, “to replace”, “to put” and “to throw”. The findings also depict the verb “kæften” is not used as the intransitive form of all meanings of the verb “xesen”. Based on Speakers’ attitude and by using their objective experiences, abstract concepts are conceptualized in containment schemas, path schemas, and force schemas. Path schemas have the highest frequency of occurrence according to the nature of the verbs “xesen” and “kæften”. Totally the findings confirm the systematization of the polysemy of the verb “xesen” and “kæften” in Ilami Kurdish in light of cognitive theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • polysemy
  • cognitive semantics
  • cognitive theories
  • Ilami Kurdish

مراجع

حسابی، اکبر (1395). قالب­های معنایی "خوردن" از منظر معناشناسی قالبی. مجله زبان و زبان­شناسی، اصفهان. صص 1-26.
راسخ­مهند، محمد (1393). درآمدی بر زبان­شناسی شناختی: نظریه ها و مفاهیم.چاپ چهارم، تهران:سمت.
صفوی، کوروش (1383). درآمدی بر معنی­شناسی. چاپ دوم، تهران، سوره مهر.
گلفام، ارسلان، یوسفی­راد، فاطمه (1381) زبان­شناسی شناختی و استعاره. تازه­های علوم شناختی. سال 4، شماره 3.
گندمکار، راحله (1393). تحلیل معنایی واژگان فارسی بر مبنای رویکرد معناشناسی قالب­بنیاد. علم زبان، سال دوم. صص 117-142.
References
Cohen, G. and Conway, M. (2008). Memory in the Real World. Psychology press.
Evans, V. & M. Green (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh: Edinburgh:     Edinburgh University Press.
Fattah, I. K. (2000). "Les dialectes kurdes méridionaux: étude linguistique et dialectologique", Acta Iranica, 37, Leuven: Peeters.
Fillmore, C. J. (1985). Frames and the Semantics of Understanding. Quaderni di Semantica 6 (2), pp. 222-254.
Fillmore, C. J. 1977. Topics in Lexical Semantics. In Current Issues in Linguistic Theeory, ed. By Roger Cole, 76-138. Bloomington: Indiana University Press. 
Gandom Kar, R. (2014). Semantic Analysis of Persian Vocabularies from the Perspective of Frame Semantics. Language Science. 2ed year. pp. 117-142.
Golfam, A & Yuosefi Rad, F. (2002). Cognitive Linguistics and Metaphor. Advances in Cognitive Sciences. 4th year. No. 3.
Hesabi, A. (2016). Semantic Frames of Verb “To Eat” from the Perspective of Frame Semantics. Language and Linguistics. Esfahan. pp. 1-26.
Izadi, M. (1992). The Kurds: A concise handbook. Washington, DC: Talor & Francis.
Johnson, M. (1987). The body in the mind, the bodily bases of meaning, reason and imagination, Chicago University Press.
Lakoff, G. & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago: Chicago University Press the Mind, Chicago and London: Chicago University Press.
Rasekh Mahand, M. (2014). An Introduction to Cognitive Linguistics: Theories and Concepts. 4th Edition. Tehran. Samt Publication.
Safavi, K. (2004). An Introduction to Cognitive Linguistics. 2ed Edition. Tehran: Sureye Mehr.
Tiberghien, G. (1980). Advances in Cognitive Science:Theory and applicattions. Chichester (Ed), UK: Horwood & Wiley.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار