تحلیل برخی از فرایندهای واجی در گویش اورامیِ شمال ایران در چارچوب واج‌شناسی زایشی و نظریۀ بهینگی (مطالعۀ موردی: گویش عبدالملکی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران.

2 استادیار گروه زبان‌شناسی همگانی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه دامغان، دامغان، ایران

چکیده

یکی از مهمترین گویش­های اورامی در خارج از جغرافیای اورامان، گویش عبدالملکی است که گویشوران آن در بخش ساحلی میانکاله شهرستان بهشهر سکونت دارند. این گویش به دلیل دور افتادن از خاستگاه خود یعنی اورامان لهون، تا حدودی با سایر گویش­های اورامی که اکنون در استان کرمانشاه رایج­اند، تفاوت دارد. هدف مقالۀ حاضر، آن است که پس از بررسی و توصیف ساختمان هجایی گویش عبدالملکی، برخی از فرایندهای واجیِ آن در واژه­های مشترک با فارسی معیار را مورد تحلیل قرار داده و قاعدۀ مخصوص هر یک را ارائه دهد. روش مطالعۀ حاضر، توصیفی- تحلیلی است و داده­ها در چارچوب واج­شناسی زایشی و نظریۀ بهینگی تحلیل شده­اند. برخی از مهم­ترین یافته­های این پژوهش از این قرارند: 1. ساختمان هجایی گویش عبدالملکی از هشت هجا تشکیل شده است؛ 2. در ابتدای هجا می­تواند خوشۀ همخوانی وجود داشته باشد؛ 3. فرایندهای واجیِ همگونی، ناهمگونی، حذف، درج، تضعیف و قلب در این گویش فعال است؛ 4. توالی دو همخوان /n/ و /d/ در گفتار به کار نمی­رود؛ 5. در تحلیل فرایند قلب، سه محدودیت linearity، SCL، و SSP دخیل­اند؛ 6. در فرایند تضعیف، محدودیت کم‌کوشی بر تمام محدودیت­ها اولویت دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرلاتو، آنتونی (1384). درآمدی بر زبان­شناسی تاریخی. مترجم: یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
آقاگل­زاده، فردوس (1383). برخی تغییرات آوایی و فرایندهای واجی فعال در گویش مازندرانی. نامۀ فرهنگستان (ویژۀ گویش­شناسی). (3)، 4- 12.
احمدخانی، محمدرضا و آناهیتا لطیفی (1398). بررسی برخی از فرایندهای واجی در گویش بروجردی در مقایسه با فارسی معیار با تلفیقی از رویکرد واج­شناسی زایشی و نظریۀ بهینگی. مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران. 7 (24). 1- 19.
اُگرادی، ویلیام و همکاران (1386). درآمدی بر زبان­شناسی معاصر. مترجم: علی درزی. تهران: سمت.
بوهلر، الکساندر(1357). سفرنامه و جغرافیای گیلان و مازندران. مترجمان: محمد تقی­پور و احمد جکتاجی. لاهیجان: انتشارات گیل.
بی­جن­خان، محمود (1389). واج­شناسی: نظریۀ بهینگی. تهران: سمت.
حق­شناس، علی­محمد (1384). آواشناسی. تهران: آگه.
رابینو، یاسنت لوئی (1352). سفرنامۀ مازندران و استراباد. مترجم: وحید مازندرانی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
زاهدی، محمدصدیق (1386). مضاعف­سازی(تکرار) در گویش اورامی. زبان­شناسی. (43). صص 98-96.
سجادی، سیدمهدی و همکاران (1397). رویکردی شناختی به بازنمایی رویداد حرکت در زبان هورامی. مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران. 6 (21). 48-58.
سلیمی عبدالملکی، حسن (1387). تطبیق واژگان عبدالملکی با معادل فارسی. ساری: نشر شلفین.
صادقی، علی­اشرف (1363). تکوین زبان فارسی. تهران: دانشگاه آزاد ایران.
صفری، ابراهیم(1395). توصیف و تحلیل فرایندهای واجی گویش گالشی: رویکرد بهینگی. جستارهای زبانی. 7 (30). 143-163.
فیلد، هنری (1343). مردم­شناسی ایران. مترجم: عبدالله فریار. تهران: انتشارات ابن­سینا.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج­شناسی: رویکردهای قاعده­بنیاد. تهران: سمت.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و سیدمهدی سجادی (1392). ساخت هجا در زبان هورامی(گویش هورامان تخت). مجلۀ مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران. 1 (2). 57-78.
مکنزی، چالرز (1359). سفرنامۀ شمال. مترجم: منصوره اتحادیه. تهران: انتشارات گستره.
مکنزی، دیوید (1388). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. مترجم: مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملگونوف، گریگوری(1376). کرانه­های جنوبی دریای خزر. مترجم: امیرهوشنگ امینی. تهران: انتشارات کتابسرا.
میرانی، جبار و غلامحسین کریمی دوستان (1395). ساختار موضوعی افعال دومفعولی در کردی هورامی. زبان فارسی و گویش­های ایرانی. 1 (2). 67-91.
ناتل خانلری، پرویز (1347). زبان­شناسی و زبان فارسی. تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
نغزگوی کهن، مهرداد و زانیار نقشبندی (1395). بررسی افعال وجهی در هورامی. جستارهای زبانی. 7 (31). 223-243.
نقشبندی، شهرام (1375). نظام آوایی گویش هورامی(گونۀ شهر پاوه) از دیدگاه واج­شناسی زایشی و واج‌شناسی جزء مستقل. پایان­نامه کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
نقشبندی، شهرام (1399). ناسوده­شدگی انفجاری­های لثوی در هورامی گونۀ پاوه. جستارهای زبانی. 11 (55). 81-110.
References
Aghagolzade, F. (2004). Some phonetic changes and active phonological processes in Mazandaran dialect. Nameye Farhangestan, (3), 4- 12 (In Persian).
Ahmadkhani, M. & Latifi, A. (2018). Investigation of Some Phonological Processes in Boroujerdi Dialect in Comparison with Persian Based on Generative Phonology and Optimality Theory. Journal of Western Iranian Languages and Dialects. 7 (24), 1- 19 (In Persian).
Arlotto, A. (2005). Introduction to Historical Linguistics. Translated by Yahya Modarressi. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies (In Persian).
Bijan Khan, M. (2010). Phonology: optimality theory. Tehran: Samt (In Persian).
Boehler, A. (1978). Travelogue and geography of Gilan and Mazandaran. Translated by Mohammad Taghipour and Ahmad Jaktaji. Lahijan: Gil (In Persian).
Burquest, D.A. (2001). Phonological Analysis (A Functional Approach). USA: SIL International
Carr, P. (1993). Phonology. New York: McMillan Press
Crystal, D. (2003). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell
Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. 6th ed. Oxford: Blackwell
Field, H. (1964). Anthropology of Iran. Translated by Abdullah Faryar. Tehran: Ibn Sina (In Persian).
Haghshenas, A. (2005). Phonology. Tehran: Agah (In Persian).
Kenstowich, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. UK: Blackwell Publishing
Kord Zafaranloo, A. & Sajjadi, M. (2013). Syllable Structure in Hawrami (Takht Dialect). Journal of Western Iranian Languages and Dialects, 1 (2), 57-78 (In Persian).
Kord Zafaranloo, A. (2006). Phonology. Tehran: Samt (In Persian).
Lazard, G. (1992). Grammar of Contemporary Persian. Cosa Mesa: Mazda publishers.
Mackenzie, Ch. (1980). Travelogue of the North. Translated by Mansooreh Etehadie. Tehran: Gostareh (In Persian).
Mackenzie, D. (2009). Small culture of Pahlavi language. Translator: Mahshid Mirfakhraei. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies (In Persian).
Melgonov, G. (1997). South shores of the Caspian Sea. Translated by Amir Hoshang Amini. Tehran: Ketabsara (In Persian).
Mirāni, J. & Karimi Doostān, Gh. (2017). Argument structure of di-transitive verbs in Hawrami Kurdish. Persian Language and Iranian Dialects, 1 (2), 67- 91 (In Persian).
Naghshbandi, Sh. (1996). The phonetic system of the Horami dialect from a phonological point of view (Paveh Variety). Master Thesis in Linguistics, Allameh Tabatabai University (In Persian).
Naghshbandi, Sh. (2020). The Approximantization of Alveolar Plosives in Hawrami (Paveh Variety). Language Related Research, 11 (55), 81-110 (In Persian).
Naghzgoo kohan M., naghshbandi Z. (2016). Modal Auxiliaries in Hawrami. Language Related Research, 7 (31), 223-243 (In Persian).
Natel Khanlari, P. (1347). Linguistics and Persian language. Tehran: Iran Culture Foundation (In Persian).
O'Grady, W. et al. (2007). An Introduction to Contemporary Linguistics. Translated by Ali Darzi. Tehran: Samt (In Persian).
Rabino, Y. (1973). Travelogue of Mazandaran and Strabad. Translated by Vahid Mazandarani. Tehran: Elmi Farhangi (In Persian).
Sadeghi, A. (1363). Persian language development. Tehran: Iran Azad University (In Persian).
Safari E. (2016). Phonological processes of Galeshi dialect: an optimality theory. Language Related Research, 7 (30), 143-163 (In Persian).
Sajjadi, M. et al (2018). A Cognitive Approach to the Expression of Motion Event in Hawrami Language. Journal of Western Iranian Languages and Dialects, 6 (21), 43-58 (In Persian).
Salimi Abdul Maleki, H. (2008). Matching Abdolmaleki's words with Persian equivalent. Sari: Shelfin (In Persian).
Zahedi, M. (1386). Repetition in Orami dialect. Linguistics, (43), 98-96 (In Persian).