نگاشت معنایی فعلهای وجهی فارسی میانۀ زردشتی از دیدگاه رده شناسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی نگاشت معنایی فعل‌های وجهی فارسی میانۀ زردشتی ازدیدگاه رده‌شناسی می‌پردازد. این پژوهش از نوع کیفی با روش توصیفی-تحلیلی است و براساس چارچوب ترکیبی ناوز (2008) به انجام رسیده است. فعل‌های وجهی فارسی میانۀ زردشتی عبارت‌اند از: abāyēd «باید، ضروری است»، šāyēd «شایسته است؛ می‌توان»، tuwān «می‌توان»، sazēd «سزاوار است؛ می‌توان» و kāmistan «خواستن». داده‌های پژوهش از متون فارسی میانۀ زردشتی به‌صورت دستی گردآوری شده‌اند. پس از گردآوری داده‌ها، نوع وجهیت فعل‌های وجهی در داده‌ها مشخص، سپس نگاشت معنایی هر فعل روی فضای مفهومی معلوم شد. این بررسی نشان داد که این چارچوب برای پوشش معانی فعل‌های وجهی فارسی میانۀ زردشتی نیازمند اصلاح است؛ ازاین‌رو، روی محور عمودی فضای مفهومی، محور احتمال به دو محور امکان و ضرورت افزوده شد. همچنین، مشخص شد که داده‌های فارسی میانۀ زردشتی اصل رده‌شناختی مطرح‌شده در این چارچوب را نقض می‌کنند؛ بنابراین، یافته‌های حاصل از بررسی فعل‌های وجهی فارسی میانه، اصل یکسان‌گرایی را به چالش می‌کشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Semantic Mapping of Middle Persian Zoroastrian Modal Verbs based on Typological View

نویسندگان [English]

  • Narjes Banou Sabouri 1
  • Shahla Sharifi 2
1 Associate Professor in Linguistics, Payame Noor University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor in Linguistics, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

This article examines the Zoroastian Middle Persian modal verbs in terms of typology. The type of research is qualitative and its method is descriptive-analytical. The framework in this study is adapted from Nauze. The Middle Persian modal verbs are: abāyēd, šāyēd, tuwān, sazēd and kāmistan. The data is collected through the Zoroastian Middle Persian texts. After collecting data, the type of modal verbs in the data was determined and then the semantic mapping of each verb was specified on the conceptual space. The results showed that Nauze framework is not suitable for covering the meaning of Zoroastian Middle Persian modal verbs. So, the probability axis was added on the vertical axis of the conceptual space. Also, this research showed that the Middle Persian data contradicts the typology that Nauze had presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • modality
  • modal verbs
  • semantic mapping
  • conceptual space
  • Nauze framework
  • Zoroastian Middle Persian

مراجع

ابوالقاسمی، محسن (1375). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: سمت.
اخلاقی، فریار (1386). بایستن، شدن و توانستن: سه فعل وجهی در فارسی امروز. دستور، (3)، 82-132.
بررسی دست نویس م. او. 29 (1378). آوانویسی و ترجمه از متن پهلوی: کتایون مزداپور. تهران: آگه.
بررسی دینکرد ششم (1394). ترجمۀ مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
برونر، کریستوفر (1373). نحو در ایرانی میانۀ غربی. ترجمۀ رقیه بهزادی. تهران: نشر بُردار.
جعفری دهقی، محمود؛ منشی‌زاده، مجتبی؛ تسلی‌بخش، فهیمه (1399). بررسی پیدایش فعل وجهی رسیدن از منظر دستوری‌شدگی. علم زبان،7 (11)، 7-44.
جلالیان چالشتری، محمدحسن (1393). از توان داشتن تا توانستن؛ بحثی در نحوۀ ایجاد فعل غیرشخصی «توان» در زبان فارسی میانه. زبان‌ها و گویش‌های ایرانی. (4)، 76-92.
جلالیان چالشتری، محمدحسن (1395). فعل تابع افعال وجهی در زبان سغدی. جستارهای زبانی. 7 (3)، 55-68.
چنگیزی، احسان (1400). وجه‌نمایی در زبان فارسی میانه. مطالعات ایرانی. 20 (39)، 65-87.
دادستان دینی (1397). ترجمۀ مهشید میرفخرایی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
داوری، شادی؛ نغزگوی کهن، مهرداد (1396). افعال معین در زبان فارسی. تهران: نشر نویسۀ پارسی.
راستارگویوا، ورا سرگیونا (1347). دستور زبان فارسی میانه. ترجمۀ ولی‌الله شادان. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
رحیمیان، جلال؛ عموزاده، محمد (1392). افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت. پژوهش‌های زبانی، 4 (1)، 21-40.
روایت آذرفرنبغ فرخزادان (1384). ترجمۀ حسن رضائی باغ‌بیدی، تهران: دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
شریفی، شهلا؛ صبوری، نرجس‌بانو (زیر چاپ). بررسی معنایی افعال وجهی در زبان فارسی امروز از دیدگاه رده‌شناسی، پژوهش‌های زبان‌شناختی.
طبیب‌زاده، امید (1391). دستور زبان فارسی بر اساس نظریۀ گروه‌های خودگردان در دستور وابستگی، تهران: نشر مرکز.
عبدی، ایران (1400). هماهنگی صورت با بسامد در ساختمان افعال معین زبان فارسی، رسالۀ دکتری، زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه همدان.
عموزاده، محمد؛ رضایی حدائق (1389). ابعاد معناشناختی باید در زبان فارسی. پژوهش‌های زبانی، 1 (1)، 57-78.
کارنامۀ اردشیر بابکان (1354). متن پهلوی، آوانویسی، ترجمۀ فارسی: بهرام فره‌وشی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کتاب پنجم دینکرد (1386). آوانویسی، ترجمه، تعلیقات و متن پهلوی: ژاله آموزگار و احمد تفضلی. تهران: معین.
متولیان نائینی، رضوان (1397). بازنمایی نحوی افعال خواستن و توانستن. پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی، 8 (16)، 105-123.
متون پهلوی (1371). گردآورنده: جاماسب-آسانا. ترجمۀ سعید عریان. تهران: کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
ناتل خانلری، پرویز (1382). تاریخ زبان فارسی. جلد 2. تهران: فرهنگ نشر نو.
نغزگوی کهن، مهرداد؛ نقشبندی زانیار (1395). بررسی افعال وجهی در هورامی. جستارهای زبانی، 7 (3)، 223-243.
نقی‌زاده، محمود؛ توانگر، منوچهر؛ عموزاده، محمد (1390). بررسی مفهوم ذهنیت در افعال وجهی در زبان فارسی. پژوهش‌های زبانشناسی، 3 (1)، 1-20.
وزیدگی‌های زادسپرم (1385). ترجمۀ محمدتقی راشد محصل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
همایون‌فر، مژگان (1392). بررسی روند دستوری‌شدگی فعل‌های وجهی زبان فارسی براساس پارامترهای لمان. دستور، (9)، 50-73.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار