بررسی شناختی صفات مرکب در کردی هورامی پاوه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 استاد، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 استادیار، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر، نخست صفات مرکبِ کردی هورامی پاوه، از فرهنگ فارسی-کردی (سه‌جلدی) (مردوخ روحانی و دیگران، 1385) گردآوری شده‌اند؛ همچنین، یکی از نگارندگان که گویشور هورامی پاوه است، 25 صفت مرکب دیگر را بدان‌ها افزوده است. سپس این داده‌ها، در چارچوب صرف شناختی و براساس مدل پیشنهادی هماوند (2011) بررسی و روابط معنایی بین هسته و توصیفگر در آن‌ها برپایة سه عملکرد شناختی مقوله‌سازی، پیکربندی و مفهوم‌سازی مشخص شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تعداد نُه مقوله از یازده مقولۀ پیشنهادی هماوند (شامل صفاتی که در آن‌ها توصیفگر هدف یا مکان هسته را نشان می‌دهد یا فاقد ویژگی بیان‌شده توسط هسته است یا هسته نوع، ویژگی، اندازه، عملکرد، تمایل یا حرکت به‌سمتِ توصیفگر را نشان می‌دهد)، به‌علاوۀ چهار مقولۀ دیگر که در مدل پیشنهادی هماوند به آن‌ها اشاره‌ای نشده است (شامل صفاتی که در آن‌ها توصیفگر کمیت هسته، محدودۀ فعّالیت هسته، ویژگی هسته و تشابه هسته به چیزی رانشان می‌دهد) در صفات مرکب زبان کردی هورامی پاوه وجود دارند. درضمن، سه قلمرو درون‌طبقه‌ای و سه قلمرو برون‌طبقه‌ای و شش نوع تعبیر در این صفات قابل‌تشخیص است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ندی، سیّد تقی؛ گلفام، ارسلان؛ آقاگل‌زاده، فردوس (1400). بررسی فرایند ترکیب و دسته‌بندی آن از نظر معنایی و رابطۀ بین عناصر سازندۀ آن در زبان مازندرانی. زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 1 (11)، 172-143.
دبیرمقدم، محمّد (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. جلد دوم. تهران: سمت.
شقاقی، ویدا (1392). مبانی صرف. تهران: سمت.
طباطبایی، علاءالدین (1382). اسـم و صـفت مرکـب در زبـان فارسـی. تهـران: مرکـز نشـر دانشگاهی.
طباطبایی، علاءالدین (1386). ترکیب در زبان فارسـی (1). نامـۀ فرهنگسـتان، 9 (35)، 186-196.
طباطبایی، علاءالدین (1387). ترکیب در زبان فارسـی (2). نامـۀ فرهنگسـتان، 10 (37)، 136-130.
طباطبایی، علاءالدین (1389). ترکیب در زبان فارسـی (5). نامـۀ فرهنگسـتان، 11 (41)، 175-163.
عاصی، مصطفی؛ بدخشان، ابراهیم (1389). رده‌بندی واژه‌های مرکب. فصلنامۀ زبـان و ادب فارسی، 14 (46)، 71-94.
گیرارتز، دیرک (1398). معناشناسی پیش‌نمونه‌ای درزمانی: بحثی در واژگان‌شناسی تاریخی. مترجمان: بلقیس روشن؛ بیستون عباسی. تهران: نویسۀ پارسی.
مردوخ روحانی، ماجد؛ سنندجی، مهدی؛ پشابادی، یدالله؛ کریمیان، محی‌الدین (1385). فرهنگ فارسی-کردی (سه‌جلدی). سنندج: دانشگاه کردستان.
ناتل خانلری، پرویز (1369). دستور زبان فارسی. تهران: توس.