بررسی شناختی صفات مرکب در کردی هورامی پاوه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 استاد، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

4 استادیار، گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر، نخست صفات مرکبِ کردی هورامی پاوه، از فرهنگ فارسی-کردی (سه‌جلدی) (مردوخ روحانی و دیگران، 1385) گردآوری شده‌اند؛ همچنین، یکی از نگارندگان که گویشور هورامی پاوه است، 25 صفت مرکب دیگر را بدان‌ها افزوده است. سپس این داده‌ها، در چارچوب صرف شناختی و براساس مدل پیشنهادی هماوند (2011) بررسی و روابط معنایی بین هسته و توصیفگر در آن‌ها برپایة سه عملکرد شناختی مقوله‌سازی، پیکربندی و مفهوم‌سازی مشخص شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که تعداد نُه مقوله از یازده مقولۀ پیشنهادی هماوند (شامل صفاتی که در آن‌ها توصیفگر هدف یا مکان هسته را نشان می‌دهد یا فاقد ویژگی بیان‌شده توسط هسته است یا هسته نوع، ویژگی، اندازه، عملکرد، تمایل یا حرکت به‌سمتِ توصیفگر را نشان می‌دهد)، به‌علاوۀ چهار مقولۀ دیگر که در مدل پیشنهادی هماوند به آن‌ها اشاره‌ای نشده است (شامل صفاتی که در آن‌ها توصیفگر کمیت هسته، محدودۀ فعّالیت هسته، ویژگی هسته و تشابه هسته به چیزی رانشان می‌دهد) در صفات مرکب زبان کردی هورامی پاوه وجود دارند. درضمن، سه قلمرو درون‌طبقه‌ای و سه قلمرو برون‌طبقه‌ای و شش نوع تعبیر در این صفات قابل‌تشخیص است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Cognitive Study of Compound Adjectives in Hawrami Kurdish of Paveh

نویسندگان [English]

  • Payman Safiei 1
  • Belghis Rovshan 2
  • Arzoo Najafian 3
  • Fatemeh Yosefirad 4
1 . Ph.D. Student, Department of Linguistics and Foreign Languages, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran.
2 Professor in Linguistics, Department of Linguistics and Foreign Languages, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran.
3 Associate Professor in Linguistics, Department of Linguistics and Foreign Languages, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran.
4 Assistant professor in Linguistics, Department of Linguistics and Foreign Languages, Payame Noor University (PNU), Tehran, Iran.
چکیده [English]

In this descriptive-analytic study, firstly, compound adjectives of Hawrami Kurdish of Paveh gathered from Persian-Kurdish Dictionary (Mardukh Ruhani et al., (3 Vols.), 2006), along with 25 others added by one of the authors who is the speaker of Hawrami Kurdish of Paveh. Then, the data were examined based on cognitive linguistics and Hamawand’s (2011) model of cognitive morphology. The semantic relationship between the head and the modifier of these adjectives were analyzed based on three cognitive operations; categorization, configuration and conceptualization. The results indicated that nine out of twelve categories proposed by Hamawand can be seen in Hawrami Kurdish of Paveh (including adjectives in which modifier shows the goal, or place of the head, or doesn't have the feature mentioned by the head, or adjectives whose head shows type, feature, size, activity, tendency, or moving toward the modifier). There are, also, four more categories which are not mentioned in Hamawand’s model but exist in Hawrami Kurdish of Paveh (including adjectives whose modifiers show the quantity, range, feature or resemblance of the head). There are also three inter-word-class- and three intra-word-class-domains and six construals in compound adjectives of Hawrami Kurdish of Paveh.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive morphology
  • cognitive operations
  • compounding process
  • compound adjectives
  • Hawrami Kurdish of Paveh
ندی، سیّد تقی؛ گلفام، ارسلان؛ آقاگل‌زاده، فردوس (1400). بررسی فرایند ترکیب و دسته‌بندی آن از نظر معنایی و رابطۀ بین عناصر سازندۀ آن در زبان مازندرانی. زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 1 (11)، 172-143.
دبیرمقدم، محمّد (1392). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. جلد دوم. تهران: سمت.
شقاقی، ویدا (1392). مبانی صرف. تهران: سمت.
طباطبایی، علاءالدین (1382). اسـم و صـفت مرکـب در زبـان فارسـی. تهـران: مرکـز نشـر دانشگاهی.
طباطبایی، علاءالدین (1386). ترکیب در زبان فارسـی (1). نامـۀ فرهنگسـتان، 9 (35)، 186-196.
طباطبایی، علاءالدین (1387). ترکیب در زبان فارسـی (2). نامـۀ فرهنگسـتان، 10 (37)، 136-130.
طباطبایی، علاءالدین (1389). ترکیب در زبان فارسـی (5). نامـۀ فرهنگسـتان، 11 (41)، 175-163.
عاصی، مصطفی؛ بدخشان، ابراهیم (1389). رده‌بندی واژه‌های مرکب. فصلنامۀ زبـان و ادب فارسی، 14 (46)، 71-94.
گیرارتز، دیرک (1398). معناشناسی پیش‌نمونه‌ای درزمانی: بحثی در واژگان‌شناسی تاریخی. مترجمان: بلقیس روشن؛ بیستون عباسی. تهران: نویسۀ پارسی.
مردوخ روحانی، ماجد؛ سنندجی، مهدی؛ پشابادی، یدالله؛ کریمیان، محی‌الدین (1385). فرهنگ فارسی-کردی (سه‌جلدی). سنندج: دانشگاه کردستان.
ناتل خانلری، پرویز (1369). دستور زبان فارسی. تهران: توس.