حذف و همگونی واکه پیشوند التزامی/امری در کردی کلهری: تحلیلی در نظریه بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان‌شناسی، گروه زبان انگلیسی، دانشکدة ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

صورت آوایی تکواژها، بسته به بافت آوایی خاصی که در آن قرار می‌گیرند، ممکن است دچار تغییراتی شود. این تغییرات در تکواژهای دخیل در ساختمان فعل نمود بیشتری دارد. در مقالة حاضر با نگاهی توصیفی‌-‌تحلیلی، دو فرآیند حذف و همگونی واکة پیشوند التزامی/امری در کردی کلهری بررسی می‌شود. به این منظور، پس از گردآوری داده‌های مرتبط ازطریقِ مصاحبة شفاهی با 10 گویشور کردی کلهری ساکن شهر اسلام‌آباد غرب، صورت‌های متناوب این پیشوند استخراج شد و بازنمایی زیربنایی به‌دست آمد. سپس تغییرات آوایی، با درونداد صورت واجی، در چارچوب نظریة بهینگی بررسی شد. نتایجی که از داده‌های این پژوهش به‌دست آمد، نشان می‌دهد که از تکواژ التزامی/امری /bə-/، سه صورت آوایی [bə-]، [b-] و [bu-] به‌دست داده می‌شود که دراین‌میان، صورت‌های آوایی [b-] و [bu-] به‌ترتیب حاصل فرایندهای حذف و همگونی هستند. برای به‌دست‌دادن همة این صورت‌ها، محدودیت‌های نشان‌داری باید بر محدودیت‌های پایایی مسلط باشند. همچنین، درخلال تحلیل‌ها، مشخص شد که برای تبیین فرآیندهای همگونی در بهینگی موازی باید کل جایگاه تولید هدف قرار گیرد و نه تک‌تک مشخصه‌های واجی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، مهران؛ زاهدی، محمّدصدیق؛ غلامی، وحید (1398). التقای واکه‌ها و رفع آن در کردی میانه. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 7(3)، 1-15.
پالیزبان، کرم اله؛ نجفیان، آرزو؛ کرمپور، فاطمه؛ احمدخانی، محمدرضا (1398). تفاوت رفتاری فرایندهای واجی و واژ واجی در چارچوب رویکرد بهینگی: بررسی فرایند تضعیف در گویش کردی ایلام. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 7(3)، 17-32.
جلیلیان، سعید (1392). فرآیندهای صرفی‌-‌واجی در زبان لکی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
جم، بشیر (1394). راهکارهای رفع التقای واکه‌ها در زبان فارسی. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 7(12)، 79-100.
دیانت، لیلا (1395). فرایند همگونی در زبان لاری. زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 1(1)، 53-72.
زاهدی، کیوان؛ فخاریان، فیضیه (1390). همگونی همخوان‌ها در زبان فارسی نوین: رویکرد واج‌شناسی هندسة مشخصه‌ها. پژوهش‌های زبان‌شناسی، 3(5)، 47-64.
ساوجبلاغی، محمد (1395). بررسی فرایندهای صرفی‌-‌واجی در افعال زبان کردی سورانی (گویش موکریانی). پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.
سجادی، سیّد مهدی؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1393). فرایندهای واجی همخوانی در واژه‌های مشترک بین زبان فارسی معیار و زبان هورامی (گویش هورامان تخت). مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 1(4)، 73-100.
صادقی، وحید (1391). همگونی محل تولید خیشومی تیغه‌ای در زبان فارسی: فرایندی مقوله‌ای یا مدرج؟. پژوهش‌های زبانی، 3(2)، 57-76.
صادقی، وحید؛ صادقی، سولماز (1396). التقای واکه‌ها در کردی سورانی. پژوهش‌های زبانی، 7(1)، 117-136.
علی‌نژاد، بتول؛ میرسعیدی، عاطفه سادات (1393). فرایند واجی همگونی همخوان با همخوان در زبان فارسی: بررسی صوت‌شناختی. زبان‌پژوهی، 6(11)، 163-186.
فتاحی، مهدی (1390). فرآیندهای صرفی‌-‌واجی در کردی کلهری. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
فتاحی، مهدی (1393). غلت‌سازی واکه به عنوان راهکاری برای رفع التقای واکه‌ها بررسی نمونه‌ای در کردی کلهری. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 4(7)، 263-275.
فتاحی، مهدی (1401). بررسی تغییرات واجی واکه پیشوند منفی‌ساز کردی کلهری پیش از غلت: تحلیلی در بهینگی متوالی. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 10(3)، 67-87.
محمدی، آزاد (1392). فرآیندهای صرفی‌-‌واجی در کردی سورانی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی