تحلیل سه داستان‌ فارسی معاصر در سبکِ جریان سیال ذهن براساس نظریه شناختی جهان‌های‌متن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 دانشیار گروه تخصصی زبان‌شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.

3 استادیار گروه تخصصی زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تاکستان، قزوین، ایران.

4 دانشیار گروه تخصصی زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه باقرالعلوم، قم، ایران.

چکیده

نظریة جهان متن یکی از چارچوب‌های نظری در مطالعات شعرشناسی شناختی است که از رهگذر تحلیل ساختارهای مفهومی، زمینة مطالعة گفتمان ادبی را فراهم می‌آورد. مسئلة اصلی پژوهش حاضر، تبیین برخی سازه‌های این نظریه یعنی عناصر جهان‌ساز و گزاره‌ها در سبک‌ِ جریان سیال ذهن در سه داستان فارسی معاصر باتوجّه‌به چارچوب نظری جهان متن است. به این منظور، بند آغازین متن به‌عنوان معرف سبک و تمرکزنما برگزیده شده و عناصر جهان‌ساز مشتمل بر زمان، مکان، شخصیت و ابژه‌های به‌کاررفته در آن و نیز گزاره‌های نقش‌گستر و جهان‌های فرعی تحلیل شده‌اند. یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که میزان گزاره‌های نقش‌گستر کنش‌ـ‌رویدادی که درواقع پِی‌رنگ‌گستر هستند بیشتر از گزاره‌های دیگر است و تمایل بیشتری به بازنمایی جهان متن ازطریق مکان‌های نامعلوم و اشخاص در زمانی نامعین دیده می‌شود. پرش زمانی و استفاده از افعال وجهی و ضمایر به‌جای اسامی خاص به‌طور فراگیر به‌چشم می‌خورد که این کاربرد تأییدی برنگارش غیرخطی رویدادهاست. جهان‌های فرعی در داستان‌های سیال ذهن بیشتر از نوع عبارت اشاره‌ای نسبت‌به جهان‌های فرعی نگرشی و معرفت‌شناختی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis of Three Contemporary Persian Stories in Stream Consciousness Style Based on the Cognitive Theory Named Text Worlds Theory

نویسندگان [English]

  • Saeede Alinoori 1
  • Azita Afrashi 2
  • Seyedeh Nazanin Amir Arjmandi 3
  • Aliasghar Soltani 4
1 Ph.D. Student of Linguistics, Department of Linguistics, Faculty of Literature and Humanities and Social, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Linguistics Department, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran.
3 Assistant Professor of Linguistics, Department of Linguistics, Azad Islamic University, Branch of Takistan, Qazvin, Iran.
4 Associate Professor of Linguistics, Department of Foreign Language, Bagherololum Uiniversity, Qom, Iran.
چکیده [English]

The text world theory is one of the theoretical frameworks in cognitive poetics studies which provides the context for the study of literary discourse through the analysis of conceptual structures. This theory was first presented by Paul Werth in 1999 and was mainly developed through the works of Gavins and Stockwell. The main problem of the current research is to explain some structures of this theory, i.e. world-building elements and propositions in the fluid style of the mind in three Persian stories, according to text world theory.by analyzing and comparing three stories in the mentioned format. This research tries to show how the structures of this theory work in creating space and moving between the spaces of the narrative text. For this purpose, the world-building elements including time, place, character and objects used in it, as well as functional advancing propositions and sub-worlds were analyzed. The findings of this research indicate that amount of functional advancing proposition of action-event which are actually more extensive are more noticeable. The sub worlds in the stories in the style of stream of consciousness are more of the type diectic than the attitudinal and epistemic sub worlds.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Text World theory
  • sub-worlds
  • functional advancing proposition
  • world-building elements
  • stream of consciousness
افراشی، آزیتا (1395). تحلیل داستان در نظریه جهان‌های متن: مطالعه موردی وداع اثر جلال آل احمد. زبان و زبان‌شناسی، 12(23)، 17-38.
افراشی، آزیتا؛ نعیمی حشکوایی، فاطمه (1389). تحلیل متون داستانی کودک با رویکرد شعرشناسی شناختی. زبان‌شناخت، 1(2)، 1-25.
ایران‌زاده، نعمت‌الله (1390). نظریه سبک در ایران (روش‌های سبک‌شناسی). بهار ادب، 4(2)، 1-20.
بهنام‌فر، محمّد؛ غریب، مصطفی (1396). تطبیق غزلی از مولانا با غزلی از سنایی براساس مؤلفه‌های چاپ اسطوره‌شناختی. ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، 13(47)،13-27.
حیاتی، زهرا؛ باروتی اردستانی، ساناز؛ اصغری جعفری، هدی (1393). مقایسه مطالعات سبک‌شناسی و نقد ادبی در ایران با تأکید بر دو مجله علمی پژوهشی نقد ادبی و بهار ادب در سال 1389. نقد ادبی، 7(25)، 7-40.
خطیبی، ابوالفضل (1375). شعر در ایران پیش از اسلام (سبک‌ها و جریان‌های ادبی). نامه فرهنگستان، پاییز (7)، 60-61.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1375). شاعری در هجوم منتقدان: نقد ادبی در سبک هندی پیرامون شعر حزین لاهیجی. تهران: آگه.
شمیسا، سیروس (1372). سبک‌شناسی. تهران: دانشگاه پیام نور.
عبادیان، محمود؛ آراسته‌خو، محمد؛ امیرفجر، میثاق (1372). رمان و رمان نو. ادبیات داستانی و انقلاب اسلامی، 2(16)، 21-40.
فتوحی، محمود (1388). سبک‌شناسی ادبی سرشت سخن ادبی، برجستگی و شخصی‌سازی زبان. متن پژوهی ادبی، پاییز (41)، 23-40.
کاظمی، فروغ؛ بیرون راه، بهناز (1399). شیوه‌های معناپردازی در تصویر و کلام بیلبوردهای تبلیغاتی با رویکردی نقش‌گرا. جستارهای زبانی، (11)3، 1-29.
گلشیری، هوشنگ (1380). نیمه تاریک ماه. تهران: نیلوفر.
گلفام، ارسلان؛ روشن، بلقیس؛ شیررضا، فرزانه (1393). کاربرد نظریه جهان‌های متن در شناسایی عناصر سازنده متن روایی داستان شازده احتجاب بر مبنای رویکرد شعرشناسی شناختی. جستارهای زبانی، 5(5)، 183-206.
مستور، مصطفی (1390). عشق روی پیاده‌رو. تهران: چشمه.
معروفی، عباس (1382). دریاروندگان جزیره آبی‌تر. تهران: ققنوس.
یوسفیان کناری، محمّدجعفر؛ قلی‌پور، زهره (1395). بررسی تطبیقی زاویه دید روایی و جهان‌های ممکن در ادبیات داستانی و نمایشی ایران؛ رویکردی زبان‌شناختی نمونه‌های مطالعاتی: داستان حلزون‌شکن عدن و نمایشنامه سپنج رنج و شکنج. جستارهای زبانی، 7(5)، 129-267.