مقایسه ساختار واژگانی کتاب‌های تألیف و ترجمه‌شده برای کودکان براساس اصول صرف طبیعی: مطالعه موردی پایگاه دادگان زبان‌ فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

3 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران.

4 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران

چکیده

در همه جای جهان، بخشی از ادبیات کودکان به کتب ترجمه‌شده از زبان‌های دیگر اختصاص دارد. مطالعه ساختار و ویژگی‌های زبانی این کتاب‌ها، که از ملاک‌های انتخاب کتاب توسط خود کودکان، والدین و شورای کتاب کودک است، بسیار اهمیت دارد. یکی از مهم‌ترین وجوه زبان‌شناختی ترجمه کتاب کودک، واژه‌گزینی مناسب است؛ زیرا مترجم باید از میان تعداد محدودی واژه که دامنه واژگانی او را شامل می‌شود، معادل مناسبی را انتخاب کند تا انتقال محتوا و فهم کتاب برای کودک آسان شود. مسئله پژوهش حاضر این است که چه تفاوتی میان شیوه‌های گزینش واژه‌ها در کتب تألیفی و ترجمه‌ای برای کودکان در چارچوب نظریه صرف طبیعی وجود دارد و با محک اصول این نظریه، مترجمان تا چه اندازه توانسته‌اند واژه‌های مناسبی را انتخاب کنند؟ این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و به‌لحاظ روش اجرا، از نوع پژوهش‌های ترکیبی است. داده‌های پژوهش از پایگاه دادگان زبان فارسی استخراج شدند. یافته‌های آمار استنباطی نشان داد که براساس معیارهای نظریه صرف طبیعی (تصویرگونگی، شفافیت، دوگانگی و طول کلمه) اختلاف معناداری بین واژه‌های کتب تألیفی و ترجمه‌ای وجود ندارد، اگرچه براساس آمار توصیفی در پارامترهای تصویرگونگی و طول کلمه کتب تألیفی از نرخ طبیعی‌تری برخوردارند. این یافته‌ها مؤید آن است که درمجموع مؤلفان و مترجمان حوزه کتاب کودک در انتخاب واژه‌های مناسب، موفق عمل کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


افراشی، آزیتا (۱۳۷۸). نگاهی به شفافیت و تیرگی معنایی در سطح واژه‌های مرکب. فصلنامه متن‌پژوهی ادبی، 2(۹-۱۰)، 61-74. https://doi.org/10.22054/ltr.2000.6206
امری، سیده عفت (۱۳۹۲). تحلیل ساختمان صرفی کلمات مرکب کتب درسی دوره ابتدایی با رویکرد صرف طبیعی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام نور.
ایزدی خالق‌آبادی، مطهره (۱۳۹۳). بررسی بسامد وقوع انواع هجا و محدودیت‌های توزیعی و ترکیبی انواع هجا در کلمات بسیط فارسی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد رشتة زبان‌شناسی، دانشگاه سمنان.
ثمره، یدالله (۱۳۷۸). آواشناسی زبان فارسی (آواها و ساخت آوایی هجا). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حق‌بین، فریده (۱۳۷۹). نگرشی به نظریة صرف طبیعی. فصلنامة علمی-‌پژوهشی علوم‌انسانی دانشگاه الزهرا (س)، 10(۳۶)، ۲۳-۴۳.
حق‌شناس، علی‌محمّد (1371). آواشناسی (فونتیک). تهران: آگاه.
شقاقی، ویدا (۱۳۸۶). مبانی صرف. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی دانشگاه‌ها (سمت).
صفوی، کورش (1379)، درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سوره مهر.
فخر، فرناز (۱۳۹۲). بررسی زبان‌شناختی ادبیات داستانی کودکان گروه سنی «الف»، «ب» و «ج». پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشته زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
قرشی، محمّدحسین (۱۳۸۵). بررسی مشکلات ترجمه ادبیات کودکان. تهران: صنم.
غفاری، مهبد (۱۳۸۲). شفافیت و تیرگی معنایی در زبان فارسی. مجله مطالعات ایران، مرکز تحقیقات فرهنگ و زبان ایران، 2(3)، 89-114.
کوشکی، فاطمه؛ مظفری، زهرا (۱۳۸۶). بررسی فرایند ترکیب در زبان فارسی براساس نظریه صرف طبیعی. پازند، 3(11)، ۲۷-۳۸.
نوکاریزی، محسن؛ ضیغمی، مجید (۱۳۹۲). مقایسة میزان اهمیت ملاک‌های رایج انتخاب کتاب کودک برای والدین و کودکان در شهر مشهد. تحقیقات اطلاع‌رسانی و کتابخانه‌های عمومی، ۱۹(3)، ۳۴۳-۳۶۱.
وضعیت کتاب‌های کودک و نوجوان (۱۴۰۱.). برگرفته از لینک isna.ir/xdMkYT
یوسفی، فاطمه؛ البرزی، محبوبه (۱۳۹۶). بررسی مراحل حل مسئله و ویژگی‌های حل‌کنندگان مسئله در ادبیات کودکان در ایران (برمبنای بررسی و مقایسه داستان های تألیفی و ترجمه‌ای سال‌های 1385-1380 رده‌های سنی ب و ج). مجله مطالعات ادبیات کودک دانشگاه شیراز، 8(2)، ۵۵-۷۸. https://doi.org/ 10.22099/jcls.2016.3865