نشانه‌شناسی اجتماعی مقتلِ سرالأسرار جلیلی کرمانشاهی از منظر پی یر گیرو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

2 دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

چکیده

رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی از زیرشاخه‌های برجسته در علم نشانه‌شناسی است که با تبیین نشانه‌ها، معانی نهفته در آن‌ها را آشکار می‌کند. این رویکرد بر سه حوزۀ رمزگان‌های هویت، نشانه‌های آداب معاشرت و سرشت نشانه‌های اجتماعی تکیه دارد. ازآنجاکه مقتل‌نگاری روایتی تاریخی و واقع‌گریانه است، برای بررسی نشانه‌شناسی به‌ویژه با رویکرد اجتماعی ظرفیت زیادی دارد. هدف از این پژوهش معرّفی مقتلی اصیل و کمترشناخته‌شده است که می‌توان در آن با تحلیل رمزگان‌ها و نشانه‌های اجتماعی اطلاعات ارزشمندی را از بافت جامعۀ عصر اموی دریافت. این نوشتار می‌کوشد به شیوۀ توصیفی-تحلیلی یکی از مقتل‌های اصیل در غرب ایران را نشانه‌شناسی کند و برای این منظور از رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی پی‌یر گیرو بهره برده است. این مقتل با نام سرالأسرار مصیبة أبی‌الأئمة الأطهار (ع) از مقتل‌های برجستۀ تاریخِ مقتل‌نگاری و اثر آیت‌الله جلیلی کرمانشاهی است. یافته‌ها نشان می‌دهند که نویسنده، مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی عصر اموی و واقعۀ عاشورا را با استفاده از نشانه‌ها و رمزگان‌های اجتماعی نمایان ساخته، درعین‌حال، دیدگاه‌ها و ایدئولوژی‌های خود را بیان داشته‌ است. این نشانه‌ها، باورها، ناآگاهی‌های مردم جامعه، فقر اندیشه، حاکمیت رعب و وحشت، دورویی و نفاق، بیداد و ستم، فساد حاکمان و والیان و... را در جامعۀ اموی ترسیم می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


اکبری‌زاده، محسن (1401). تحلیل کارکردهای هویتی زبان در اشعار مدحی. شعرپژوهی، 14(1)، 1-21. https://doi.org/10.22099/jba.2021.39346.3943
اکو، امبرتو (1387). نشانه‌شناسی. مترجم: پیروز ایزدی. تهران: ثالث.
آلن، گراهام (1385). رولان بارت. مترجم: پیام یزدانجو. تهران: نشر مرکز.
براهنی، رضا (1362). قصه‌نویسی. چاپ اول. تهران: نشر نو.
پیرس، چارلز سندرز (1381). منطق به‌مثابۀ نشانه‌شناسی: نظریۀ نشانه‌ها. مترجم: فرزان سجودی. زیباشناخت، 4(6)، 51-64.
جلیلی کرمانشاهی، شیخ عبدالرحیم؛ جلیلی کرمانشاهی، محمدهادی (بی‌تا). سرالأسرار مصیبة أبی‌الأئمة الأطهار (ع)، تصحیح، تحشیه و تعلیقۀ محمدابراهیم مالمیر و محمدعلی مرادی کارخانه. کرمانشاه: مؤسسۀ شیفتگان کمال.
جوادی، سارا؛ جهان‌بخت، لیلی؛ شعبانی، امید (1400). بازنمود نشانه‌های هویّت اسلامی در رمان الرَّجُل الّذی آمَنَ بر پایۀ نشانه‌شناسی اجتماعی پی‌یر گیرو. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، 13(1)، 207-229. https://doi.org/10.22059/JSAL.2021.318261.665976
چایلی، صمد (1384). هویت و زبان. تبریز: اختر.
ریکور، پل (1386). زندگی در دنیای متن: شش گفت‌وگو، یک بحث. مترجم: بابک احمدی. تهران: نشر مرکز.
زوارقی، رسول؛ وثوق‌زاده، فرشته؛ عطاپور، هاشم (1400). بررسی و ارزیابی کتاب‌های مصوّر کودک مرتبط با ائمۀ معصومین و شخصیت‌های مذهبی براساس رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 24(95)، 113-137. 10.30481/LIS.2019.187408.1584 https://doi.org/
سبحانی، جعفر (1422). موسوعة طبقات الفقهاء. اللجنة العلمیة فی مؤسسة الإمام الصادق (ع). الطبعة الأولى، قم، مؤسسة الإمام الصادق (ع).
سپهری، محمد (1385). طبقات اجتماعی در عصر امویان. دانشکدۀ ادبیات و علوم‌انسانی، 12(180)، 75-94.
سجودی، فرزان (1388). نشانه‌شناسی: نظریه و عمل. تهران: نشر علم.
سوسور، فردینان دو (1378). دورۀ زبان‌شناسی عمومی. مترجم: کورش صفوی. تهران: هرمس.
شمیسا، سیروس (1383). بیان. تهران: میترا.
کوئن، بروس (1388) درآمدی بر جامعه‌شناختی. مترجم: محسن ثلاثی. تهران: توتیا.
گری، مارتین (1382). فرهنگ اصطلاحات ادبی. مترجم: منصوره شریف‌زاده. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
مکاریک، ایرناریما (1390). دانش‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. چاپ چهارم. مترجم: مهران مهاجر و محمد نبوی. تهران: آگاه.
نظری طرهان، لیلا؛ صابری، کورش (1396). بررسی نشانه‌شناختی تصاویر کتاب کودک براساس رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی: مطالعۀ موردی کتاب فارسی پایۀ اول دبستان. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 5(19)، 119-140.
نظری، علی؛ خلیلی، پروین؛ باوان‌پوری، مسعود (1398). بررسی فرایند نشانه‌شناسی اجتماعی در نهج‌البلاغه با تکیه بر هویت و آداب معاشرت. پژوهش‌نامۀ علوی، 10(1)، 215-237. https://doi.org/10.30465/ alavi.2019.4260
نقابی، عفت؛ اکبری، مهناز (1399). تحلیل اجتماعی-فرهنگی سفرنامۀ حاج سیاح بر پایۀ نظریۀ نشانه‌شناسی پی‌یر گیرو. زبان و ادبیات فارسی، 28(88)، 303-323. https://doi.org/10.29252/jpll.28.88. 303
هادی‌منش، ابوالفضل (1383). پرچم و پرچم‌داری از جاهلیت تا عاشورا. مبلغان، 6(63)، 39-55.