الگوهای کاهش ظرفیت فعلی: شواهدی از زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، دانشگاه اصفهان

چکیده

مقالۀ حاضر تحلیلی بین زبانی از الگوهای کاهش ظرفیت فعل که به حذف کنشگر منجر می­شود ارائه می­دهد. در این راستا بهره­گیری زبان فارسی از دو الگوی مهم ضدسببی و مجهول­سازی مورد بررسی قرار گرفته است و نشان داده شده که هرچند عملیات تغییر ظرفیت غالباً در زبان­های دیگر به صورت ساختواژی رخ می­دهد، در زبان فارسی این فرایندها از طریق الگوهای غیرصرفی صورت می­پذیرد. در خصوص مجهول­سازی نیز نشان داده شده از آنجا که این فرایند کاهش ظرفیت فعل را به همراه دارد، برخلاف نظر برخی از زبانشناسان، ساخت غیرشخصی اختیاری را نمی­توان به عنوان مجهول نحوی در نظر گرفت. همچنین تغییر تعدی به ساخت مجهول منجر
نمی­گردد بلکه این فرایندِ واژگانی، ساخت­های ضدسببی و غیرسببی را به دست می­دهد. در این مقاله سعی شده است با استفاده از سه محک الف) مجاز بودن قید به­خودی خود؛ ب) صورت متناظر ضد سببی ایستا؛ و ج) باهمایی با عامل گروه حرف اضافه­ای، راهی برای تشخیص
ساخت­های ضدسببی در زبان فارسی ارائه گردد. علاوه برآن الگوهای برآیندی، انعکاسی و دوسویه نیز مورد بررسی قرار گرفته و نشان داده شده است که زبان فارسی از میان این سه الگو تنها از الگوی برآیندی برای کاهش ظرفیت فعل و حذف کنشگر بهره می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Verbal Valency- Decreasing Patterns in Persian

نویسنده [English]

  • Rezvan Motavalian
Assistant Professor, University of Isfahan
چکیده [English]

This article deals with different valency-changing patterns across languages. We refer to the configuration of arguments that a predicate needs to express a proposition as its valence pattern (or  argument structure(Grimshaw 1990). Valence is characteristic of all  the major word classes. However, it is verbs that demonstrate by far the most diverse and interesting valence patterns as well as most interesting valency-changing operations. Then We will deal exclusively with verbal valence changing patterns in this article. A valency-changing operation either decreases or increases the number of arguments of a verb. We limit our discussion to Valency-decreasing including several specialized operations such as anticausative, passive, resultative, reflexive and reciprocal. Valency-changing operations can be represented morphologically (result of morphological derivational process) or periphrastically (e.g.,by means of auxiliaries). We try to elaborate various valency-decreasing patterns by giving examples from different languages focusing on Persian utilizing such patterns.

کلیدواژه‌ها [English]

  • valency-decreasing
  • antiaccusative
  • passivisation
  • resultative
  • antipassive
  • reflexive
  • reciprocal

مراجع

باطنی، محمدرضا (1348). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.
جباری، محمدجعفر (1382). تفاوت مجهول در زبان های فارسی و انگلیسی. مجلةزبانشناسی، شمارۀ 35، 78-94.
دبیر مقدم، محمد (1364). مجهول در زبان فارسی. مجلۀ زبانشناسی، سال2، شمارۀ 3، 31-48.
دبیر مقدم، محمد (1367). ساختهای سببی در زبان فارسی. مجلۀ زبانشناسی، سال 5، شمارۀ 1، 31-46.
راسخ مهند، محمد (1387). ساخت ناگذرا در زبان فارسی. مجلۀ زبان و زبانشناسی، شمارۀ 1، 1-20.
رضایی، والی (1389). نگاهی تازه به ساخت مجهول در زبان فارسی. مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی،سال2، شمارۀ1، 19-34.
طباطبایی، علاءالدین (1384). فعل مرکب در زبان فارسی. نامۀ فرهنگستان، دورۀ هفتم، شمارۀ دوم، 26-34.
طبیب­زاده، امید (1385). ظرفیت فعل و ساخت­های بنیادین جمله در فارسی امروز؛ پژوهشی بر اساس نظریۀ دستور وابستگی. تهران: نشر مرکز.
طبیب­زاده، امید (1391). دستور زبان فارسی؛ براساس نظریه­ی گروه­های خودگردان در دستور وابستگی. تهران: نشر مرکز.
نوبهار، مهرانگیز (1372). دستورکاربردیزبانفارسی. تهران: انتشارات رهنما.
وحیدیان کامیار، تقی (1371). بررسی صفت مفعولی و اهمیت آن در زبان فارسی. مجلةزبانشناسی،سال9، شمارۀ 18، 61-69.
Chomsky, N. (1981). Lectures on Government and Binding. Dordrecht, Holland: Foris.
Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program. Cambridge, MA: MIT Press.
Comrie, B. (1985). Causative Verb Formation and Other Verb-deriving Morphology. In: T. Shopen (Ed.); Language Typology and Syntactic Description Vol. III, (pp. 309-348). Cambridge: Cambridge University Press.
Croft, W. (2003). Typology and Universals, 1st edition. Cambridge: Cambridge University Press.
Dixon, R. Malcolm, W. and Y. A. Aikhenvald (Eds.) (2000). Changing Valency: Case Studies in Transitivity. Cambridge: Cambridge University Press.
Grimshaw, J. A. (1990). Argument Structure. Cambridge, MA: MIT Press.
Haspelmath, M. and Thomas Müller-Bardey (2004). Valency Change. In: G. Booij, C. Lehmann & J. Mugdan (Eds.), Morphology: A Handbook on Inflection and Word Formation, Vol. 2, (pp. 1130-1145). (Handbücher zur Sprach- und Kommunikationswissenschaft). Berlin: de Gruyter.
Holmberg, A. and M. Sheehan. (2010). Control into Finite Clauses in Partial Null-subject Languages. In: T. Biberauer, A. Holmberg, I. Roberts, & M. Sheehan (Eds.), Parametric Variation: Null Subjects in Minimalist Theory, (pp. 125-152). Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Kozinceva, N. (1981). Refleksivnye Glagoly v Armjanskom Jazyke. In: V. Xrakovskij (Ed.), Zalogovye Konstrukcii v Raznostrukturnyx Jazykax (pp. 81-98). Leningrad: Nanka.
Kulikov, L. (2011). Voice Typology. In: Jae Jung Song (Ed.); The Oxford Handbook of Linguistic Typology, (pp. 368–398). Oxford: Oxford University Press.
Næss, A. (2007). Prototypical Transitivity. Amsterdam/ Philadelphia: John Benjamins.
Nedjalkov, V. (1988). Typology of Resultative Constructions. Amsterdam, Philadelphia: Benjamins. (Typological Studies in Language 12).
Shibatani, M. (1985). Passives and Related Constructions: A Prototype Analysis. Language, 61, 821-848.
Tayyeb, S. M. T. (2001). A Functional-Typological Approach to Passive in Contemporary Farsi. Paper Presented at Fifth Linguistics Conference in Iran, Tehran Allame Tabatabayi University.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار