مقایسۀ مدل‌های ذهنی فارسی‌زبانان و آذری‌زبانان (بررسی موردی مصدرهای مرکب با جزء‌های فعلی خوردن، زدن، کشیدن و گرفتن)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکتری، دانشگاه پیام نور

چکیده

زبان فارسی و زبان ترکی آذربایجانی قرنهای متمادی است که در تماس نزدیک با یکدیگر قراردارند، بنابراین طبیعی است که بین این دو زبان برخورد صورت گرفته و بر همدیگر تأثیر گذاشته باشند. پژوهش حاضر درصدد یافتن پاسخ برای دو پرسش زیر است: نخست این که آیا در نتیجۀ این تماسها و برخوردها مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان به هم نزدیک شده­است. و دوم این که آیا مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون- لِرد (1983) کارآیی لازم برای بررسی مدل­های ذهنی گویشوران این دو زبان را دارد. بدین منظور نگارندگان سعی دارند مدل­های ذهنی گویشوران فارسی معیار را با مدل­های ذهنی گویشوران گویش میاندوآب (از گویش­های زبان ترکی آذربایجانی) مقایسه کنند. در مرحلۀ گردآوری داده­هاتعداد 234 مصدر مرکب با جزء‌های فعلی «خوردن، زدن، کشیدن و گرفتن» از زبان­ فارسی معیار انتخاب شده و در اختیار بیست گویشور آذری­زبان قرار گرفت. برای هر مصدر مرکب معادلی در ترکی­آذربایجانی انتخاب شد که بیش از نیمی از گویشوران از معادل مورد نظر استفاده کرده بودند. در نهایت، سعی شد مدل­های ذهنی گویشوران فارسی­زبان و آذری­زبان با بهره­جستن از مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون- لِرد با یکدیگر مقایسه شوند. در نتیجۀ تحلیل داده­ها مشخص شد که هر چند مشابهت‌های فراوانی بین مدل­های ذهنی فارسی ­زبانان و آذری­زبانان وجود دارد ولی مدل­های ذهنی فارسی‌زبانان پیچیده­تر و گسترده­تر است. در زبان ترکی­ آذربایجانی تمایل به استفاده از مصدر ساده نیز به فراوانی مشاهده می­شود. و دیگر این که مفهوم تابلوی ذهنی پیشنهادی جانسون- لرد دارای نارسایی­هایی است و برای مقایسۀ مدلهای ذهنی گویشوران این دو زبان کارآیی لازم را ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عمید، حسن (1389). فرهنگ فارسی عمید، چاپ اول. تهران: انتشارات راه رشد.
معین، محمد (1387).  فرهنگ فارسی معین، چاپ چهاردهم. تهران: انتشارات معین.
وندحسینی، مینا (1390).  تکیه در زبان ­ترکی ­آذربایجانی. پایان­نامۀ کارشناسی ­ارشد زبان‌شناسی. دانشگاه علامه ­طباطبایی.
Craik, K. (1943). The nature of explanation. Cambridge: Cambridge University Press.
Garman, M. (1990). Psycholinguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Garrett, M. F. (1988). Processes in Language Production. In: F. J. Newmeyer (Ed.), Language: Psychological and Biological Aspects (pp. 69-95). Cambridge: Cambridge University Press.
Johnson-Laird, P. N. (1983). Mental models. Cambridge: Cambridge University Press.
Kosslyn, S. M. (1980). Image and Mind. Cambridge, Mass: Harvard University Press.
Paivio, A. (1971). Imagery and Verbal Processes. New York: Holt, Rinehart and Winston.
Pylyshyn, Z. W. (1973). What the Mind's Eye Tells the Mind's Brain: A Critique of Mental Imagery. Psychological Bulletin, 80: 1-24.
Pylyshyn, Z. W. (1981). The Imagery Debate: Analogue Media Versus Tacit Knowledge. Psychological Review, 88(1), 16-45.
Holmqvist, K. (1999). Conceptual Engineering: Implementing Cognitive Semantics. In: J. Allwood and P. Gärdenfors (Eds.), Cognitive Semantics: Meaning and Cognition (pp. 153-171). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.