مفهوم‌سازی افعال حرکتی بسیط زبان فارسی: رویکردی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

3 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی مفهوم‌سازی افعال حرکتی بسیط در زبان فارسی از دیدگاه زبان‌شناسی شناختی پرداخته است. بدین منظور داده‌های پژوهش بر اساس چارچوب نظری ارایه شده از سوی تالمی (2000[2007]) تحلیل گردیده؛ و بسامد وقوع مؤلفه‌های مفهوم حرکت در افعال حرکتی بسیط زبان فارسی بررسی شده است. تالمی چهار مؤلفۀ اصلی «پیکر»، «زمینه»، «مسیر [مبدأ، طول مسیر، مقصد]»، «جزء حرکتی» و دو مؤلفۀ فرعی «سبب» و «شیوه» را در مفهوم‌سازی رویداد حرکتی مؤثر دانسته است. پیکرۀ پژوهش حاضر، متشکل از 126 فعل حرکتی است که از پایگاه دادگان، پایگاه داده‌های زبان فارسی و سایر منابع مکتوب استخراج و در بافت جمله تحلیل شده‌اند. از نتایج این پژوهش می‌توان این‌گونه بیان نمود که از میان چهار مؤلفۀ اصلی حرکت از دیدگاه تالمی، مؤلفۀ «پیکر» و از میان مؤلفه‌های فرعی مسیر، مؤلفۀ «مقصد [نقطۀ پایان]» نسبت به سایر مؤلفه‌ها از بسامد بالاتری در مفهوم‌سازی رویدادهای حرکتی برخوردار است. همچنین دو مؤلفۀ «شیوه» و «سبب» در افعال حرکتی زبان فارسی یا به صورت‌های ادغامی در ریشۀ فعل یا به صورت جداگانه در سطح جمله در مفهوم‌سازی رویداد حرکتی مؤثرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ازکیا، ندا (1390). حرکت در زبان فارسی: رویکردی شناختی و رده‌شناختی. رسالۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران.
پایگاه دادگان. Www.dadegan.ir.
پایگاه داده‌های زبان فارسی. Www. pldb.ihcs.ac.ir.
پشتوان، حمیده (1392). باز نمود رویدادهای حرکتی در گفتار روایی کودکان فارسی‌زبان در نگرش شناختی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه الزهراء (س).
حامدی شیروانی، زهرا و شهلا شریفی (1392). بررسی رده‌شناختی مقولۀ قمر در ساخت رویدادی افعال حرکتی در زبان فارسی. فصلنامۀ جستارهای زبانی، شمارۀ 18، 71-90.
مسگرخویی، مریم (1391). بازنمود رویداد حرکت در فارسی: رویکردی شناختی. در: مجموعه مقالات هشتمین همایش زبان‌شناسی ایران، به کوشش محمد دبیر مقدم (صص 1-28). تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
مسگرخویی، مریم (1392). باز نمود رویداد حرکت در فارسی: رویکردی شناختی. رسالۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Babai, H. (2011). Lexicalization of Motion Event in Persian. Theory and Practice in Language Studies, 1(2), 157-162.
Fortis, J. M. (2010). Space in Language. In Leipzig school summer on typology, Leipzig.
Ikegami, Y. (1987). ‘Source’ vs. ‘Goal’: A Case of Linguistic Dissymmetry. In: R. Dirven and G. Radden (Eds), Concepts of Case, (pp. 122-146). Tübingen: Narr.
Radden G., René Dirven and Marjolijn Verspoor (1999). Putting Concepts Together: Syntax. In: René Dirven and Marjolijn Verspoor (Eds), Cognitive Exploration of Language and Linguistics, (pp. 79-105). Amsterdam/Philadelphia: Benjamin.
Slobin, D. I. (2004). The Many Ways to Search for a Frog: Linguistic Typology and the Expression of Motion Events. In: S. Strömqvist & L. Verhoeven (Eds.), Relating Events in Narrative: Typological and Contextual Perspectives in Translation (pp. 219-257) Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Talmy, L. (1972). Semantic Structures in English and Atsugewi. Doctoral dissertation, University of California, Berkeley.
Talmy, L. (1985). Lexicalization Patterns: Semantic Structure in Lexical Forms. In: T. Shopen (Ed.), Language Typology and Syntactic Description, Vol. 3: Grammatical Categories and Lexicon (pp. 57-149). New York: Cambridge University Press.
Talmy, L. (2000a). Toward a Cognitive Semantics. vol. 1. Cambridge: MIT Press.
Talmy, L. (2000b). Toward a Cognitive semantics. vol. 2. Cambridge: MIT Press.
Talmy, L. (2007). Lexical Typologies. In: Shopen, T. (ED.), Language Typology and Syntactic Universals (Vol. 3), 2nd edition (pp. 66– 169). Cambridge: Cambridge University Press.
Ungerer, F. and H-J. Schmidt. (1996). An Introduction to Cognitive Linguistics. Oxford: Oxford University Press.