بررسی زایشی دستگاه واجی گویش بلوچی سرحدّیِ گرنچین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 استاد، دانشگاه اوپسالا

3 استادیار، دانشگاه علامه طباطبایی

4 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

زبان­ شناسان زایشی واج ­شناسی را بخش مهمی از دستور هر زبان می­دانند. واج­ شناسی زایشی که می­ توان آغاز آن را اثر چامسکی و هله (1968) دانست، در گذر زمان در قالب انگاره ­های نظری خاصی مطرح شده است. پژوهش حاضر، که پژوهشی میدانی است، به بررسی و توصیف فهرست واجی (شامل همخوان­ ها و واکه­ ها) گویش بلوچیِ سرحدّیِ گرنچین در چارچوب نظریة واج­ شناسی زایشی می­ پردازد و هویت واجی هر واج را با استفاده از انگارة برکوئست (2001) به اثبات می­ رساند. بدین منظور، داده ­های زبانی گویش بلوچیِ سرحدّی بر اساس پیکرة زبانی گردآوری ­شده از منطقة گرنچین از توابع شهرستان خاش در استان سیستان و بلوچستان مورد بررسی قرار می­ گیرد. گردآوری داده­ ها و تدوین پیکره­ های زبانی از طریق مصاحبه و ضبط گفتار آزاد انجام شده است. جامعة زبانی این پژوهش را 10 گویشور ساکن گرنچین با رده ­های سنی متفاوتِ 60 تا 80 سال و بی­سواد تشکیل می­ دهد. یافته­ های پژوهش نشان می­ دهد که انگارة واجی برکوئست (همان) برای شناسایی فهرست همخوانی و واکه­ ای گویش بلوچیِ سرحدّیِ گرنچین کارآمد است. نتایج همچنین حاکی از آن است که این گویش در نظام واجی خود 21 همخوان شامل 8 همخوان انفجاری، 5 همخوان سایشی، 2 همخوان انسایشی، 2 همخوان خیشومی، همخوان لرزشی، 1 همخوان کناری و 2 غلت و 9 واکه شامل 6 واکة ساده و 3 واکة مرکب دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آهنگر، عباسعلی، موسی محمودزهی و فرزانه جمالزهی (1392). ساختار تصریفی فعل در بلوچیِ سرحدیِ گرنچین. مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران، سال اول، شمارة 3، 23-48.
اُرانسکی، یوسیف م. (1386). زبان­های ایرانی: زبان­های ایرانی نو. مترجم: علی­اشرف صادقی. تهران: سخن.
جمال­زهی، فرزانه (1390). بررسی توصیفی ساختواژة بلوچیِ سرحدّیِ گرنچین. پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
سوهانی، بهاره (1383). نظام آوایی بلوچی سراوان (گونة آبادی بخشان) رویکردی خطی و غیرخطی. پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
مشکوة الدینی، مهدی (1385). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی.
یوسفیان، پاکزاد (1383). توصیف رده­شناختی زبان بلوچی. پایان­نامة دکتری زبان­شناسی همگانی، دانشگاه اصفهان.
Ahangar, A. A. (2007). A Description of Verbal System in Sarhaddi Balochi of Granchin. Orientalia Suecana, 56, 5-24.
Axenov, S. (2006). The Balochi Language of Turkmenistan: A Corpus-Based Grammatical Description. Uppsala: Uppsala University.
Baranzehi, A. N. (2003). The Sarawani Dialect of Balochi and Persian Influence on it. In: C. Jahani and A. Korn (Eds.), The Baloch and Their Neighbours. Ethnic and Linguistic Contacts in Balochistan in Historical and Modern time, (pp.75-112). Wiesbaden: Reichert.
Barjasteh Delforooz, B. (2003). The Structure of Present and Past Stems in Balochi compared to old, middle and new Persian. In: C. Jahani and A. Korn (Eds.), The Baloch and Their Neighbours. Ethnic and Linguistic Contacts in Balochistan in Historical and Modern Times, (pp. 19-32). Wiesbaden: Reichert.
Burquest, Donald A. (2001). Phonological Analysis, A Functional Approach (2nd edition). Dollas: SIL International.
Chomsky N. and M. Halle (1968). The Sound Pattern of English. New York: Harper and Row.
Dabir-Moghaddam, M. (2008). On Agent Clitics in Balochi in Comparison with Other Iranian Languages. In: C. Jahani, A. Korn and P. Titus (Eds.), The Baloch and Others: Linguistic, Historical and Socio–Political Perspectives on Pluralism in Balochestan, (pp. 80-100). Wiesbaden: Reichert.
Elfenbien, J. (1989). Balōči. In: R. Schmitt (Ed.), Compendium Linguarum Iranicarum, (pp. 350-362). Wiesbaden: Reichert.
Elfenbien, J. (1990). An Anthology of Classical and Modern Balochi Literature. Wiesbaden: Harrasowitz, 2 vols.
Farrell, T. (1989). A Study of Ergetivity in Balochi. M.A. Thesis. London: SOAS.
Gussenhoven, C. and H. Jakobs (2011). Understanding phonology. London: Hodder Education.
Hayes, B. (2009). Introductory phonology. London: Blackwell.
Jahani, C. (2003). The Case System in Iranian Balochi in a Contact Linguistic Perspective. In: C. Jahani and A. Korn (Eds.), The Baloch and Their Neighbours. Ethnic and Linguistic Contacts in Balochistan in Historical and Modern Times, (pp. 59-64). Wiesbaden: Reichert.
Jahani, C. and A. Korn (2009). Balochi. In: G.Windfuhr (Ed.), The Iranian Languages (pp. 634-692). London, New York: Routledge.
Korn, A. (2003). Balochi and the Concept of North-Western Iranian. In: C. Jahani and A. Korn (Eds.), The Baloch and Their Neighbours. Ethnic and Linguistic Contacts in Balochistan in Historical and Modern Times, (pp. 49-60). Wiesbaden: Reichert.
Korn, A. (2008). The Nominal Systems of Balochi: How Many Grammars? In: C. Jahani, A. Korn and P. Titus (Eds.), The Baloch and Others: Linguistic, Historical and Socio–Political Perspectives on Pluralism in Balochestan, (pp. 167-196). Wiesbaden: Reichert.
Mahmoodi-Bakhtiari, B. (2003). Notes on the Tense System in Balochi and Standard Persian. In: C. Jahani and A. Korn (Eds.), The Baloch and Their Neighbors. Ethnic and Linguistic Contact in Balochistan in Historical and Modern Times, (pp. 133-145). Wiesbaden: Reichert.
Okati, F. (2012). The Vowel System of Five Iranian Balochi Dialects. Uppsala: Uppsala University.
Paul, L. (2003). The Position of Balochi Among Western Iranian languages. In: C. Jahani and A. Korn (Eds.), The Baloch and Their Neighbors. Ethnic and Linguistic Contact in Balochistan in Historical and Modern times, (pp. 61-74). Wiesbaden: Reichert.