طبقه‌بندی تغییرات ساختواژی در فرایند وام‌گیری واژه‌ها از زبان ترکی به فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

زبان به عنوان پدیده‌ای زایا و پویا همزمان با پیشرفت بشر در حال تغییر است. یکی از تغییراتی که در اغلب زبان‌ها اتفاق می‌افتد، وام‌گیری ناشی از روابط گستردة اهالی زبان­ های مختلف است. وام‌گیری انواع مختلفی دارد که عبارتند از: وام‌گیری آوایی، وام‌گیری واژگانی و وام‌گیری دستوری. واژه‌ها از نظر ساختمان به انواع ساده (بسیط)، مرکب، مشتق و مشتق‌مرکب تقسیم می‌شوند؛ اما در فرایند وام‌گیری، گاه این ساختمان دچار تغییر می­شود و عنصر قرضی می‌تواند در زبان مقصد به گونه‌های متفاوتی ظاهر شود. مقالة حاضر با بررسی 1000 واژة قرضی که از ترکی وارد فارسی شده‌اند، به طبقه‌بندی آنها بر اساس ساختمان و تغییراتی که پس از قرض ­گیری در آنها رخ داده است، پرداخته‌ و آنها را در 7 طبقه شناسایی و دسته ­بندی می­کند. این فرایندها به ترتیب فراوانی عبارتند از: 1- مشتق ترکی به سادة فارسی 2- سادة ترکی به سادة فارسی 3- مرکب ترکی به سادة فارسی 4- مشتق‌مرکب ترکی به سادة فارسی 5- وند ترکی به وند فارسی 6- وند ترکی به واژة سادة فارسی و 7 – واژة سادة ترکی به وند فارسی. نتایج نشان می­دهد که فرایند وام‌گیری در زبان فارسی کمتر به ساختار ساختواژی واژه­ های وام گرفته‌شده حساسیت نشان می­دهد و آنها را به صورت یک واحد به زبان فارسی وارد می­ کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


‌باطنی، محمدرضا‌ (1354). زبان و تفکر. تهران‌: زمان.
شقاقی، ویدا (1386). مبانی صرف. تهران: سمت.
صفوی، کورش (1374). واژه‌های قرضی در زبان فارسی. نامة فرهنگ (نشریة علوم اجتماعی شمارة 19)، تهران، 96 – 111.
عزیزمحمدی، فاطمه (1382). بررسی برخی فرآیندهای رایج قرض‌گیری در زبان فارسی. پژوهشنامة پردازش و مدیریت اطلاعات، سال 18، شمارة 4-3، شمارة پیاپی40، 71-74.
علیزاده، علی (1382). پدیدۀ قرض‌گیری در زبان. نشریةمیان رشته‌ای ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند، شمارة 3، ، 137 – 148.
قاسمی، حسین و مریم ستاری (1389). مهم‌ترین عوامل و دوره­های ورود واژگان قرضی در زبان فارسی و طبقه­بندی معنایی آنها. اندیشه‌های ادبی، دورۀ 2، شمارة 5، 155 – 165.
مدرسی، یحیی (1368)‌. درآمدی بر جامعه‌شناسی زبان‌، تهران:‌ مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی. 
نائبی، محمدصادق (1380). واژگان زبان ترکی در فارسی، تهران:پیام.
 
Arlotto, A. (1972). Introduction to Historical Linguistics. Boston: Haughton Mifflin.
Crystal, D. (2008). Language contact. The Cambridge encyclopedia of language. Cambridge: Cambridge University Press.
Durkin, Ph. (2014). Borrowed Words: A History of Loanwords in English. Great Britain: Oxford University Press.
Falk, J. S. (1978). Linguistics and Language: A Survey of Basic Concepts and Implications. Scott, Foresman.
Hartman, R. and F. Stork (1972). Dictionary of Language and Linguistics. London: Applied Science Publishers.
Haugen, E. (1950). The Analysis of Linguistic Borrowing. In: A. S. Dil (Ed.), The Ecology of Language, Essays by E. Haugen. Stanford: Stanford University press
Kay, G. (1995). English loanwords in Japanese. World English, 14(1). 67-76.
Tadmor, U., M. Haspelmath, and B. Taylor (2010). Borrow ability and the notion of basic vocabulary. Diachronica, 27, 226–46.
Trask. R. (2003). Historical linguistics. London: Hoddor Arnold.
Wardhaugh, R. (1997). Introduction to linguistics. New York: McGraw-hill Inc.
Weinreich, V. (1963). Language in Contact. The Hague: Mouton.