بررسی طرحواره‌های وجهیت در زبان فارسی با رویکرد شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران

2 دانشیار، دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشیار، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

در این مقاله در پی بررسی چگونگی تبیین وجهیت در زبان فارسی، در قالب انگارۀ شناختی و رابطۀ وجه و وجهیت در زبان فارسی هستیم. هدف اصلی از انجام این پژوهش، مطالعۀ نظام وجهیت بر اساس نظریه‌های زبان‌شناسی شناختی و آزمودن نظریه‌های موجود با داده‌های فارسی است. بدین منظور، ابتدا پاره‌ای ملاحظات نظری این حوزه را مطرح کرده و سپس، بر اساس آنها، داده‌های زبان فارسی را تحلیل می‌نماییم؛ همچنین تعامل وجهیت با مقولات دستوری «گواه‌نمایی»، «عامل نفی» و «زمان دستوری» را نشان می‌دهیم. داده‌های این مقاله مبتنی بر شمّ زبانی گردآورنده جمع ­آوری شده ­اند. با مطالعۀ چهار فعل وجهی «باید، شاید، توانستن و خواستن» می‌توان چنین عنوان کرد که مفاهیم وجهیت این افعال بسیار تحت تأثیر «عامل نفی، زمان دستوری و وجه» در پاره‌گفتارها است و بر اساس ملاک‌های معنایی شناختی چون جایگاه قدرت، جهت جبر و ذهنیت قابل تببین هستند. در این راستا با توجه به مفاهیم شناختی ذهنیت، مقولۀ جبر و پویایی، اسنادسازهای زمینه و واقعیت تحولی می‌توانیم «باید و شاید» را افعال وجهی و «توانستن و خواستن» را افعال نیمه ­وجهی قلمداد نماییم؛ و دیگر اینکه برخلاف زبان انگلیسی این افعال جزو اسنادسازهای زمینه محسوب نمی­ شوند بلکه وجه در زبان فاسی نقش اسنادساز زمینه را بر عهده دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The study of modality schemas of Persian: a cognitive approach

نویسندگان [English]

  • Zahra Rahmani Parhizkar 1
  • Arsalan Golfam 2
  • Azita Afrashi 3
1 MA, Islamic Azad University, Science and Research Branch
2 Associate Professor, Tarbiat Modarres University
3 Associate Professor, Institute for Humanities and Cultural Studies
چکیده [English]

This article explores the semantic category of modality to clarify   how Persian modality can be illustrated through cognitive approach? And what is the interaction of mood and modality in Persian? The aim of this study is to test cognitive theories by Persian data. To do this, first we introduce the cognitive theories such as subjectification, force-dynamic theory and revolutionary reality then we examine Persian data within these frameworks. As modality has not been distinguished as an independent syntax unit in Persian, we also study the Interacting categories such as “negation”, “tense” and “evidentiality”. Unlike English, modal verbs in Persian have not got grounding predicator’s status so for the interpretation of modality phenomena, in Persian, mood has a critical role. To do this study, first we introduce the related theories, then we attest Persian data within cognitive schemas and in the end we come up with the conclusion. According to this study, it seems in Persian we can classify modal verbs base on cognitive definition such as locus of potent, the type of force and subjectification. And modal verbs have schemas of modality but not grounding predicators’ status so it is mood which has this role.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modality
  • Modals
  • Subjectification
  • Force-dynamic
  • Force and Reality’s Evolutionary Momentum

مراجع

افراشی، آزیتا (1386). ساخت زبان فارسی. تهران: سمت.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1372). دستور زبان فارسی 2. تهران: فاطمی.
باطنی، محمدرضا (1364). توصیف ساختمان دستوری زبان فارسی. تهران: امیرکبیر.
رحیمیان، جلال (1378). وجه فعل در فارسی امروز. مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دورۀ چهاردهم، شمارۀ دوم، 41- 52.
شریعت، محمد جواد (1371). دستور زبان فارسی. اصفهان: مشعل دانش.
قریب، عبدالعظیم، بدیع الزمان فروزانفر و دیگران. (1372). دستور زبان فارسی (پنج استاد). تهران: ارمغان.
مشکوة‌ الدینی مهدی (1366). دستور زبان فارسی بر پایۀ نظریۀ گشتاری. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
ناتل‌خانلری، پرویز (1366). دستور زبان فارسی. تهران: طوس.
Aikhenvald, A. Y. (2004). Evidentiality. Oxford: Oxford university press.
Bybee, J. L., R. D. Perkins and W. Pagliuca (1994). The evolution of grammar:Tense, aspect, and modality in the languages of the world. Chicago: University of Chicago Press.
Chafe, W. (1986). Evidentiality in English conversation and academic writing. In: W. L. Chafe and J. Nichols (Eds.), Evidentiality:The Linguistic Coding of Epistemology (pp. 261–72). Norwood, NJ: Ablex.
Dendale, P. (1993). Le conditionnel de l’information incertaine: Marqueur modal ou marqueur e´videntiel? In: G. Hilty (Ed.), Actes du XXe Congrés International de Linguistique ET Philologie Romanes, Universite de Zurich. Tübingen: A. FranckeVerlag.
Geeraerts, D .(2007). The Oxford handbook of cognitive linguistics, edited by Hubert Cuyckens. Oxford: Oxford university press.
Langacker, R. W. (1990). "Subjectification". Cognitive Linguistics, 1, 5–38.
Langacker, R. W. (1991a). Foundations of cognitive grammar. Vol. 2, Descriptive application. Stanford, CA: Stanford University Press.
Langacker, R. W. (1991b). Concept, image, and symbol: The cognitive basis of grammar. Berlin: Mouton de Gruyter.
Langacker, R. W. (2003). Extreme subjectification: English tense and modals. In: H. Cuyckens, T. Berg, R. Dirven, and K. Panther (Eds.), Motivation in Language: Studies in honor of Gunter Radden (pp. 3–26). Amsterdam: John Benjamins.
Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar: A Basic Introduction. Oxford: Oxford university press.
Lyons, J. (1977). Semantics. Vol. 2. Cambridge: Cambridge University Press.
Palmer, F. R. (1986). Mood and Modality. Cambridge: Cambridge University Press.
Radden, G. and R. Dirven (2007). Cognitive English grammar. Volume 2. Oxford: oxford university press.
Saeed, J. (2009). Semantics. Blackwell publications.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار