بررسی جایگاه و مقولۀ نحوی وجه‌نمای «چِمان» در کُردی کلهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی‌ارشد، گروه زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشکدة ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار زبان‌شناسی، گروه زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشکدة ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

10.22126/jlw.2024.9890.1736

چکیده

وجهیت در زبان‌های مختلف به‌کمک مقوله‌های دستوری متفاوت ازجمله صفات وجهی، قیود وجهی، افعال کمکی وجهی و افعال واژگانی وجهی بیان می‌شود. در این پژوهش توصیفی-‌تحلیلی، از رویکرد شاخص‌بنیاد چینکوئه (2004) استفاده شده است تا ماهیت عنصر «چِمان» و به‌طور خاص مقوله و جایگاه نحوی آن در کردی کلهری مشخص گردد. از شمّ زبانی یکی از نویسندگان که گویشور کردی کلهری است در ارائه و تحلیل داده‌ها استفاده شده ‌است. با استناد به شواهدی مانند «اختیاری‌بودن حضور این عنصر در جمله»، «نپذیرفتن پیشوند نفی»، «به‌کار‌نرفتن آن با وجه التزامی» و «قرارگرفتن بعد از قیدهای ارزیابی» نشان داده ‌شد که عنصر مذکور به مقولۀ دستوریِ قید تعلق دارد و با قائل‌شدن به وجود فرافکن وجه معرفتی بر فراز گروه زمان در این زبان، به این نتیجه رسیدیم که جایگاه نحوی این عنصر به‌مثابۀ قید وجهی، شاخص فرافکن وجه معرفتی است. همچنین مشاهده شد که رویکرد شاخص‌بنیاد چینکوئه کفایت لازم را برای توصیف و تبیین ماهیت و رفتار «چمان» در این گونۀ زبانی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ایلخانی‌پور، نگین (1396). صفات وجهی در زبان فارسی. تهران: مرکز.
حسین حمه، همزه؛ علی‌اکبری، نسرین؛ کریمی، یادگار (1400). بررسی وجه و وجهیت در کردی سورانی: تحلیلی نقش‌گرا. فصلنامۀ مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 9(4)، 1-23.
خزایی، ام‌البنین؛ تفکری رضایی، شجاع (1398). تبیین جایگاه قید در زبان فارسی براساس دو رهیافت «افزوده‌بنیاد» سنتی و «شاخص‌بنیاد» چینکوئه. علمِ زبان، 6(10)، 43-71.
رحیمیان، جلال؛ عموزاده، محمد (1392). افعال وجهی در زبان فارسی و بیان وجهیت. پژوهش‌های زبانی، 4(1)، 21-40.
رضایی، والی؛ نیسانی، مژگان (1395). تمایز گواه‌نمایی و وجهیت معرفتی براساس رفتار قیدهای زبان فارسی. پژوهش‌های زبانی، 7(1)، 37-56.
زاهدی، کیوان؛ بازیان، آنیتا (1387). افعال وجهی در ترکی آذری. پژوهشنامة علوم‌انسانی، (57)، 141-160.
لبافان خوش؛ زهرا؛ درزی، علی (1393). نگاهی به جایگاه نحوی «باید» و «شاید». پژوهش‌های زبانی، 5(2)، 97-112.
میرزابیگی، مسعود؛ گوهری، حبیب؛ خوشبخت، طیبه؛ عزیزی‌فر، اکبر (1398). زمان-وجه-نمود در کردی خزلی. فصلنامۀ مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 9(2)، 103-121.
نغزگوی کهن، مهرداد؛ نقشبندی، زانیار (1395). بررسی افعال وجهی در هورامی. دوماهنامۀ جستارهای زبانی، 7(3)، 223-243.