تحلیل ساختواژی ابداعات واژگانی در آنگاه پس از تندر اخوان ثالث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبانشناسی دانشگاه تهران

2 دانشگاه تهران

چکیده

برای بررسی ابداعات واژگانی در کتاب شعر آنگاه پس از تندر اثر اخوان ثالث، ابتدا 116 واژۀ هنجارگریز از اثر مذکور جمع‌آوری شد و در پیکرۀ رایانه‌ای گروه فرهنگ­نویسی فرهنگستان زبان و ادب فارسی مورد جستجو قرار گرفت و معلوم شد که از میان 116 واژۀ مذکور تعداد 57 واژه (14/49%) در آثار نویسندگان دیگر هم به کار رفته‌اند. نتیجه­گیری شد که تعداد 59 واژه (86/50%) به اغلبِ احتمال برساختۀ اخوان ثالث و واژۀ نو محسوب می‌شوند. دربارۀ این سؤال که هنجارگریزی واژگانی در اشعار اخوان ثالث به چه میزان با تعمیم قواعد زبان و به چه میزان با نقض قواعد زبان صورت گرفته، در این مقاله نشان داده می‌شود که هنجارگریزی واژگانی در اکثر موارد (1/74%) با تعمیم قواعد و در 9/25% موارد با نقض قواعد زبان صورت گرفته است.دربارۀ این سؤال که کدام فرایند صرفی در هر یک از موارد تعمیم یا نقض قواعد زبان بیشتر دخیل است، نشان داده می‌شود که در مورد تعمیم قواعد بیشتر از همه از ترکیب (53%) و در مورد نقض قواعد بیشتر از همه از اشتقاق (5/48%) برای ساختن واژه‌های هنجارگریز استفاده شده است. سرانجام دربارۀ این سؤال که کدام محدودیت بیش از همه نقض شده است، نشان داده می‌شود که محدودیت نحوی (5/75%) بیشتر از سایر محدودیت‌ها نقض شده است. هدف از این بررسی و پاسخ به سؤال‌های بالا این است که امکانات بالقوۀ زبان فارسی در حوزۀ واژه‌سازی شناخته شوند و راه‌گشای معادل‌یابی در ترجمۀ ادبی باشند. همچنین هنجارگریزی واژگانی می‌تواند به عنوان یکی از ابزارهای شعرآفرینی در اشعار اخوان ثالث جنبه‌ای از ویژگی‌های سبکی سروده‌های وی را مشخص کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Morphological Analysis of Lexical Deviation in Akhavān Sālis's Āngah Pas az Tondar

نویسندگان [English]

  • Gholam-reza Dinmohammadi 1
  • Hakimeh Fonoudi 2
1 Linguistics Department University of Tehran
2 University of Tehran
چکیده [English]

As for the question how far lexical innovation in the poetry of Akhavān Sālis generalizes the language rules and how far violates them, it is indicated that lexical innovation has occurred in most cases (71.5%) by generalizing the language rules and in 28.5% of cases by violating them. As for which morphological processes are involved in each of the generalization and violation of the language rules, it is shown that compounding is the most frequent process (53%) in generalization of the rules and derivation is the most frequent process (48%) in violation of the rules. Finally, as for what type of restrictions have been ignored by the poet, it is shown that the syntactic restrictions (75.5%) are most frequently ignored. The purpose of this review is to answer the questions above, to indicate potentialities of the Persian language in word formation, and to help find appropriate Persian equivalents to foreign words in literary translation. Studying lexical deviation also helps determine the stylistic characteristics of the poetry of Akhavān Sālis.

کلیدواژه‌ها [English]

  • lexical deviation
  • word formation restrictions
  • literary style
  • new words
  • word fromation