ارزیابی میزان تطابق استعاره‌های مفهومی کلامی و غیر کلامی حوزه‌های غم و شادی در اشعار دورۀ ابتدایی از منظر زبان‌شناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان‌های خارجی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

از منظر شناختی، استعاره روشی در درک معناست که حوزهای ذهنی بر اساس حوزهای دیگر که اغلب عینیتر و ساده‌تر است، مفهوم‌سازی و درک می‌شود. این فرایند، استعاره‌های کلامی و غیر کلامی را شامل می‌شود. پژوهش حاضر به بررسی میزان کاربرد استعاره‌های غم و شادی و نیز مطابقت استعاره‌ها در سطح کلام و تصویر در اشعار دورۀ اوّل ابتدایی می‌پردازد. داده‌های مطالعه از مجموع 26 شعر به همراه  تصاویر آنها از کتاب‌های بخوانیم پایه‌های اوّل تا سوّم ابتدایی استخراج و مورد مطالعه قرار گرفت. مقایسۀ داده‌های متعلّق به دو حوزۀ احساس، نشان داد که در پیکرۀ یادشده، مفاهیم مرتبط با حوزۀ شادی به طرز قابل ملاحظه‌ای بیشتر از حوزۀ غم بوده، به‌علاوه از لحاظ مطابقت سطح کلام و تصویر، از میان این مجموعه، تعداد 8 شعر از تطابق کامل، 17 شعر از تطابق نسبی و یک شعر از تطابق بسیارکم برخوردار بود. نتایج پژوهش بیانگر یک نقطۀ قوّت و یک نقطۀ ضعف در کتاب‌های درسی است؛ کاربرد قابل توجّه استعاره‌های شادی در مقابل غم، نکتۀ مثبت مطالب یادشده بوده و از دیگرسو، به‌دلیل عدم مطابقت کامل میان استعاره‌های کلامی و غیر کلامی، به دقّت و توجّه بیشتر در بهبود تصاویر نیاز است؛ لذا می‌تواند برای تصویرگران حوزۀ شعر کودک مفید باشد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افراشی، آزیتا و فاطمه نعیمی حشکوایی (1389). تحلیل متون داستانی کودک با رویکرد شعرشناسی شناختی. زبان‌شناخت: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اوّل، شمارۀ دوّم، صص 1-25.
اکبری شلدره، فریدون (1391). کتاب معلّم (راهنمای تدریس) فارسی اوّل دبستان. چاپ اول. تهران: ادارۀ کلّ چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
---------------، معصومه نجفی پازکی، حسین قاسم‌پور مقدم و راحله محمدی (1394 الف). فارسی سوّم دبستان. بخوانیم. تهران: ادارۀ کلّ چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
---------------، فردوس حاجیان، حسین ذوالفقاری و مصطفی رحماندوست (1394 ب). فارسی اوّل دبستان.بخوانیم. تهران: ادارۀ کلّ چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
ارجمند رشیدآباد، زهرا، فریدون اکبری شلدره و دیگران (1394). فارسی دوم دبستان. بخوانیم. تهران: ادارۀ کلّ چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
پورابراهیم، شیرین و مریم‌سادات غیاثیان (1392). بررسی خلاقیت‎هـای شـعری حـافظ در مفهوم‌سازی عشق. مجلّة نقد ادبی، 6 (23)، 59-82.
زورورز، مهدیس، آزیتا افراشی و مصطفی عاصی (1392). استعاره‌های مفهومی شادی در زبان فارسی: یک تحلیل پیکره‌مدار. مجلّة زبانشناسی و گویشهای خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، 5 (9)، 49-72.
سجودی، فرزان و زهرا قنبری (1391). بررسی معناشناختی استعارۀ زمان در داستان‌های کودک به زبان فارسی (گروه‌های سنّی «الف»، «ب» و «ج»). مجلّة نقد ادبی، 5 (19)، 135-156.
شریفی، شهلا و زهرا حامدی شیروان (1389). بررسی استعاره در ادبیات کودک و نوجوان در چهارچوب زبان‌شناسی شناختی. تفکّر و کودک، 1 (2)، 39-63.
صالحی عمران، ابراهیم، سهیلا هاشمی و منصوره ایران‌نژاد (1391). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دورۀ آموزش ابتدایی بر اساس مؤلّفه‌های شادکامی. فصلنامۀ نوآوری‌های آموزشی، 11 (44)، 141-164.
عمل‌صالح، احیاء، منیژه عبدالهی و ربابه کارگران (1389). بررسی عناصر طبیعت در کتاب فارسی دوم دبستان. مجلّۀ مطالعات ادبیات کودک، 1 (2)، 101-123.
قادری نجف‌آبادی، سلیمان و منوچهر توانگر (1392). تحلیل شناختی پاره‌ای از استعاره‌های دل در بوستان سعدی. مجلّة زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان دانشگاه فردوسی مشهد، 5 (8)، 21-52.
ملکیان، معصومه و فرهاد ساسانی (1392). بیان استعاری غم و شادی در گفتار روزمرّه. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 3 (5)، 113-140.
Croft, W. & D. A. Cruse (2004). Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge University Press.
Forceville, Ch. (1996). Pictorial metaphor in advertising. London: Routledges.
Kövecses, Z. (2010). Metaphor: A practical Introduction. 2nd ed. New York: Oxford University Press.
--------------- (2000). Metaphor and emotion: Language, Culture and Body in Human Feeling. New York/ Cambridge: Cambridge University Press.
Lakoff, G. (1992). The Contemporary Theory of Metaphor. In: A. Ortony (Ed.) Metaphor and Thought, (pp. 202-251). New York, NY, US: Cambridge University Press.
------------- (1987). Women, fire, and Dangerous Things: What Categories reveal about the Mind. Chicago: Chicago University Press
-------------, J. Esperson & A. Goldberge (1989). Master metaphor list. Cognitive Linguistics Group. University of California at Berkeley.
------------- & M. Johnson (1980). Metaphors We Live By. Chicago and - London: University of Chicago Press.
Lee, D. (2001). Cognitive linguistics: An Introduction. New York: Oxford University Press.
Lin, J., P. Lin & C. Wu (2010). Wellbeing perception of institutional caregivers working for people with disabilities: Use of Subjective Happiness Scale and Satisfaction with Life Scale analyses, Research in Developmental Disabilities, 31 (12), 1083-1090.
Pirzad Mashak, Sh., A., Pazhakh, & A. Hayati (2012). A comparative study on basic emotion conceptual metaphors in English and Persian literary texts. International Education Studies, 5 (1), 200-207.
Tomasello, M. (1999). Cognitive Linguistics. In: M. Bechtel and G. Graham (Eds.). A Companion to Cognitive Science, (pp. 477-487). Oxford: Blackwell Companions to Philosophy.
Warnick, B. (2009). Dilemmas of autonomy and happiness. Theory and research in education, 17 (89), 89-111.